Koolhoven

De vliegtuigen van Frits Koolhoven

Terug

Als ontwerper en bouwer van vliegtuigen heeft Frederick Koolhoven in Nederland eigenlijk altijd

geopereerd in de schaduw van Fokker.

De oorzaak daarvan is niet echt duidelijk. Aan zijn ontwerpen kan het toch niet gelegen hebben,

die waren i.h.a. niet van mindere kwaliteit dan die van zijn concurrenten.

Natuurlijk was er er wel eens een van mindere kwaliteit, maar dat hadden z'n concurrenten ook.

Lees bijv. de verhandeling over de Fokker Promotor maar eens!

Mogelijk had Fokker een beter ontwikkelde neus voor PR of stond Nederland destijds sowieso

sympathieker tegenover het 'Duitse' product dan t.a.v. die van de uit Engeland teruggekeerde

Koolhoven.

Hoe het ook zij, het meest geproduceerde vliegtuig ontworpen door een Nederlander is wél de

F.K.8 van Frits Koolhoven!

Onderstaande lijst is samengesteld aan de hand van een vrij groot aantal bronnen.

Als uitgangspunt heb ik (natuurlijk) genomen de tabel die Dik Top achterin zijn prachtige

Koolhoven-boek (zéér aanbevolen!) heeft geplaatst.

Ook over de type-aanduidingen moet een opmerking gemaakt worden.

Aangezien de F.K.-typeaanduidingen pas later, in 1926, met terugwerkende kracht dus, door

Koolhoven zelf zijn opgesteld en historisch/chronologisch nogal inconsequent blijken, heb ik

(ook weer op gezag van Dik Top, lees dat boek!) voornamelijk de (waarschijnlijk) historisch

juiste type-aanduidingen gebruikt.

Zeer onduidelijk blijft bijvoorbeeld de F.K.6. Door Koolhoven werd de Deperdussin Seagull zo genoemd,

terwijl er later ook een Armstrong Whitworth F.K.6 ontstond die later mogelijk ook met de aanduiding

F.K.12 werd aangeduid.

Dus t/m F.K.21 moeten de type-aanduidingen met enige voorzichtigheid gehanteerd worden!

Hoe Frits Koolhoven daar zelf destijds over dacht zal ik hier zo nodig vermelden, voor het

complete overzicht verwijs ik echter naar Dik's boek.

Van de geproduceerde toestellen zal hieronder slechts de basisinformatie worden

vermeld, voor de meer uitgebreide informatie verwijs ik u naar het N.L.R.

Hanriot

Bij Hanriot bouwde hij een toestel, voornamelijk om zelf vlieglessen te kunnen nemen.

F.K.1

Heidevogel, één gebouwd. De aanduiding F.K.1 is waarschijnlijk door latere historici bedacht.

Werd door Koolhoven zelf Biplan "Holland" genoemd.

NB. Ondanks berichten elders, vóór de Heidevogel is er op Soesterberg geen Koolhoven gebouwd.

Deperdussin

Was nauw betrokken, maar niet de ontwerper, van de ":Seagull".

Zie ook bij F.K.6.

F.K.1

Ook voor de "Sissit" van Armstrong Whitworth wordt de aanduiding F.K..1 gebruikt.

F.K.2

Armstrong Whitworth bouwde de A.W.1 die als F.K.2 in productie ging.

Er werden er negen gebouwd, de eerste twee hadden geen kenmerk.

Zélf noemde hij zijn "3-cilinder Déperdussin" c.q. "Queen Anne" de F.K.2.

5328 - 5334 7

F.K.3

Dit toestel wordt door Koolhoven afwisselend "70 pk Gnome", "100 pk RAF tweezitter verkenner" genoemd.

De Vliegsport van 5.8.1938 noemt het een "verbeterde BE.2C"

5504 - 5553 50

5614 1

6186 - 6227 42

A1461 - A1510 50

A8091 - A8140 50

B9501 - B9800 300

Hiervan 150 afgeleverd en 150 afbesteld.

Totaal: 343

Een viertal werd te velde samengesteld uit onderdelen:

A1967 1

A9972 1

B8827 1

B9968 1

F4219 1

C/n Kenmerken

- B9518 G-EABZ

- B9603 G-EALK

- B9612 G-EAEU

- B9629 G-EABY "Porthcawl"

F.K.4

Déperdussin ontwerp dat destijds helemaal geen F.K.-nummer heeft gehad.

Koolhoven noemde het in 1926 een "100 pk Gnome Déperdussin 1911"

F.K.4

Dit nummer wordt ook gebruikt voor gondels van de tien Submarine Scout luchtschepen die
Armstrong Whitworth bouwde.
Aangezien het contract bepaalde dat voor ieder luchtschip een reserveromp benodigd was,
is het heel goed mogelijk dat er twintig van deze F.K.4 rompen gebouwd werden.
Deze rompen/gondels kregen geen kenmerk, de luchtschepen waaronder ze hingen wél.
S.S.27
S.S.40 t/m S.S.49

F.K.5

Deperdussin ontwerp dat destijds helemaal geen F.K.-nummer heeft gehad.

Voorloper van de F.K.6, er werd er één gebouwd.

Koolhoven noemde het in 1926 een "100 pk Anzani Déperdussin 1912"

F.K.6 Déperdussin "Seagull"

Hoewel de aanduiding F.K.6 (later!) door Koolhoven aan dit Déperdussin toestel werd toegekend is het zéér de vraag

of, en in hoeverre, hij bij dit ontwerp betrokken is geweest.

F.K.6 Armstong Whitworth

7838 - 7841 4

Alleen 7838 werd gebouwd.

De nummers 3684 - 3685 werden toegekend aan een onbekend Armstrong Whitworth type, mogelijk een F.K.6 versie.

Er zijn ook bronnen die suggereren dat deze gegevens feitelijk bij de F.K.12 horen.

F.K.7

A411 1 prototype van F.K.8

A729 - A777 3 order afbesteld

F.K.8

A2684 - A2732 49

A9980 - A9999 20

B201 - B330 130

B856 1

B870 - B871 2

B1497 1

B3301 - B3400 100

B4014 1

B4017 1
B4018 1

B4049 1

B4061 1

B4080 1

B4108 1

B4120 1

B4142 1

B4145 - B4151 6

B4154 1

B4156 1

B4160 - B4161 2

B4163 1

B4165 - B4167 3

B4169 - B4170 2

B4172 1

B4174 - B4177 4

B4179 1

B4185 1

B4187 - B4188 2

B4190 1

B4194 - B4195 2

B4198 1

B4200 1

B5751 - B5801 51

B5802 - B5850 49

B8608 1

C3507 - C3706 200

C4550 1

C8401 - C8651 251

C9997 1

D5001 - D5200 200

E8807 - E8856 50

F616 - F618 3

F622 - F623 1

F625 - F628 4

F631 - F634 4

F638 1

F642 1

F644 1

F646 - F647 1

F649 - F651 3

F3442 - F3491 50

F4221 - F4270 50

F5801 - F5808 8

F6124 1

F6137 1

F6159 - F6163 5

F7347 - F7546 200

H4425 - H4724 300

H7156 - H7157 1

Totaal productie 1700

Totaal rebuilds 83

En dan komt er in de literatuur nog een viertal (vrijwel zeker 'apocriefe') rebuilds voor:

B730 1

B6901 1 Voor eigen risico gebouwde, verbeterde variant.

F6128 1

F6345 1

C/n Kenmerken

- D5150, G-EAET

- F4231, G-AUDE

- F7384, G-EATO

- F7484, G-EALW

- H4473, G-EAIC

- H4561, G-AUCF

- H4573, G-EAVT

- H4585, G-EAVQ

- H4600, G-EATP

- H4612, G-EAJS

- ? G-AUCS

F.K.9

Productieversie was de F.K.10.

Er zijn er twee gebouwd, door Koolhoven in 1926 "180 pk Lorraine tweezitter, 1916" genoemd.

F.K.10 Quad

A5212 - A5213 2

A8950 - A8999 50 Order afbesteld

B3996 - B4000 5

N511, N512, N514 3

Totaal 10

F.K.11

Niet gebouwd Armstrong Whitworth ontwerp.

F.K.12

Zie het commentaar bij Armstron Whitworth F.K.6

F.K.13

Volgens Koolhoven een F.K.8 variant.

Mogelijk ook de F.K.10 N513.

F.K.14

Niet gebouwd Armstrong Whitworth ontwerp.

F.K.15

Volgens Koolhoven een Armstrong Whitworth luchtschipgondel voor de Beta II .

F.K.16

F.K.17

Volgens Koolhoven beide Armstrong Whitworth ontwerpen op basis van de F.K.3.

Door Koolhoven genoemd als gondels voor North Sea luchtschepen maar, voor zover waarneembaar,

had Koolhoven met dit project geen enkele bemoeienis.

F.K.18

Volgens Koolhoven een voorstadium van de F.K.22.

Koolhoven zelf noemde dit een "2-motorige vliegboot".

Over een Armstrong Whitworth vliegboot in deze periode zijn echter geen gegevens bekend.

F.K.19

Armstrong Whitworth vliegtuigmotor, waarvan de bemoeienis van Koolheven niet is vastgesteld.

F.K.20

B.A.T. ontwerp voor een marine vliegtuig, afgeleid van bovengenoemde F.K.18. Niet gebouwd.

F.K.21

B.A.T.-ontwerp voor jachtvliegtuig trainer, niet gebouwd.

F.K.22 Bantam II

C/n Kenmerken

2201 - Mogelijk is dit echter de 'niet-gebouwde' F.K.21.

2202 B9944 Derde F.K.22/1, heeft niet gevlogen. Gesloopt Hendon 1919.

2203 B9945 Eerste F.K.22/2

2204 B9946 Tweede F.K.22/2, heeft niet gevlogen. Gesloopt Hendon 1919.

2205 B9947 Eerste F.K.22/1

2206 B9948 Tweede F.K.22/1

2207 B9949 Vierde F.K.22/1, heeft niet gevlogen. Gesloopt Hendon 1919.

F.K.23 Bantam I

C/n Kenmerken

2314    F1653  Was eerst F.K.22 2210/B9947.
2315    F1654, K-123, (G-EACN), Naar Aviodrome
2316    F1655, K-154, G-EAFM, AS94111, P-167
2317    F1656
2318      F1657, K-155, (G-EAFN)
2319 F1658, K-125, (G-EACP)
2320 F1659, (G-EAMM)
2321    F1660, G-EAJW, (H-NACQ)
2322   F1661, G-EAYA, (H-NACH)
2323        F1662, G-EAMM
2324        F1663, J6579
2325       F1664, J6580

F.K.24 Baboon

C/n Kenmerken

2407 D9731, K-124, G-EACO

2408 D9732 Niet gebouwd

2409 D9733 Niet gebouwd

2410 D9734 Niet gebouwd

2411 D9735 Niet gebouwd

2412 D9736 Niet gebouwd

F.K.25 Basilisk

C/n Kenmerken

2526 F2906

2527 F2907

2528 F2908 Niet gebouwd

F.K.26

C/n Kenmerken

2629 K-102, G-EAAI

2630 K-167, G-EAHN

2631 G-EANI

2632 G-EAPK

F.K.27

C/n Kenmerken

2733 K-143 G-EAFA

F.K.28 Crow

2834 - Gesloopt 1920

F.K.29

Mysterieus toestel, de pers meldt nadrukkelijk dat het niet gebouwd zou zijn, maar er bestaan wel degelijk foto's van!

F.K.30

Een twee-persoons sportvliegtuigje lijkend op de Curtiss Junior.

F.K.31

C/n Kenmerken

- Mock-up, stond op Salon de l'Air te Parijs.

- Eerste prototype, vrijwel direct weer gesloopt wegens slechte vliegeigenschappen.

- Tweede prototype, dit werd de H-NACA.

Voor bovenstaande toestellen worden in de luchtvaartpers (op varieërende manier) de c/n 200 - 202 genoemd.

203 H-NACA

204 F-AHAE, zie ook commentaar in N.L.R. bij H-NACG

205 Naar Frankrijk

206 K-421

207 K-422

208 H-NADE, K-424

209 K-423

NB. Dat 206-209 naar LA-KNIL gingen staat wel vast maar voor de toegekende kenmerken

zijn tot nu toe geen eerstehands bewijzen gevonden.

210 Niet bekend

211 (H-NACF)

212 3H31

K-31

213 3H32

K-32

214 (H-NACG), 3H33

K-33

215 3H34

K-34

216 3H35

K-35

217 3H36

K-36

218 3H37

K-37

219 3H38

K-38

In Finland werden ook nog in licentie de KO-65 - KO-68 gebouwd.

Die werden echter vanwege de slechte kwaliteit niet afgenomen.

Er zijn zo af en toe wel theorieën gelanceerd, maar aangezien die meer gebaseerd waren op

(min of meer) logisch(?) redeneren dan op feiten, is het maar beter die hier niet te herhalen.

F.K.32

Eén gebouwd, kreeg geen kenmerk.

Eerste vlucht 25.4.1925.

F.K.33

C/n Kenmerken

1 Serie I H-NADD, D-1250

F.K.34

Eén gebouwd, kreeg geen kenmerk.

Dit was een omgebouwde F.K.31, mogelijk de (H-NACF).

F.K.35, F.K.36
De F.K.35 was een 1-motorige die niet in het N.L.R. ingeschreven is geweest.

De F.K,36 was een ontwikkeling daaruit, een 2-dekker op drijvers die echter niet gebouwd is.

F.K.37, F.K.38 en F.K.39

Een drietal niet gebouwde ontwerpen:

F.K.37 Driemotorig verkeerstoestel, lijkend op de F.K.33

F.K.38 en F.K.39 Mogelijk 1-motorige jagers waarvan (op de F.K.42 lijkende) modellen bestonden.

F.K.40

C/n Kenmerken

101 (H-NAES), PH-AES Naar Spanje

F.K.41

C/n Kenmerken

4101 H-NAER, PH-AER, (PH-ANC); PH-AER

4102 G-AAGC, ZS-ADX

4103 G-AALI, VH-ULX

4104 PH-AGO

Opmerkelijk is dat dit toestel door Frits Koolhoven beschouwd werd als een F.K.42!

Het was echter ingeschreven als F.K.41 met c/n 4104 en werd door de eigenaren consequent F.K.41 genoemd!

4105 PH-AGQ

4106 PH-AJN

4107 PH-AJZ

F.K.42

C/n Kenmerken

4201 PH-AGO Zie commentaar bij F.K.41 c/n 4104.

Het voor dit toestel genoemd c/n 4201 is apocrief, het komt in de vliegtuigdocumentatie (bij de RLD) niet voor.

F.K.43

C/n Kenmerken

4301 PH-AFW, F-ALPO

4302 PH-AIL

4303 PH-LUX, PH-AJT

4304 PH-AJJ

4305 PH-AJK

4306 PH-AJL

4307 PH-AKB

4308 PH-AKC

4309 PH-AKD

4310 PH-CMD, 960

4311 PH-ASN, 965, MX459/K-54, (PH-TCN), PH-NAU

4312 PH-ASO, 966

Na de oorlog bouwde Fokker nóg een achttal F.K.43's.

Formeel (BvI, BvL e.d.) worden deze toestellen aangeduid als F.K.43 maar vanwege de compleet andere motor en daarmee de compleet

andere motor-inbouw moest het ontwerp sterk aangepast worden.

Gaandeweg werden ook tijdens de bouw zóveel wijzigingen en modificaties aangebracht dat deze type-aanduiding eigenlijk geheel misplaatst is.

Vanwege de veel eenvoudiger (en minder kostbare) certificatieprocedure verdiende het handhaven van de Koolhoven type-aanduiding ongetwijfeld de voorkeur!

Maar in de praktijk wordt het toestel door de technici/bouwers dan ook steevast Fokker F.K.43 genoemd.

6166 PH-NAH

6167 PH-NAI

6168 PH-NAK Wordt bewaard in het Nationaal Automobielmuseum te Raamsdonksveer

6169 PH-NAL

6170 PH-NAM

6171 PH-NAN

6172 PH-NAO

6173 PH-NAP

F.K.44

C/n Kenmerken

4401 Niet afgebouwd

4402 Z2 PH-AJM

F.K.45

C/n Kenmerken

4501 Z1, PH-AIF, F-AMXT

F.K.46

C/n Kenmerken

4601 Z1, PH-AJH

4602 Z1, PH-NLS

4603 PH-FKA

4604 (PH-FKB), (PH-KOE), PH-FKB

4605 (PH-FKC), (PH-FKB), PH-FKC

4606 (PH-FKD), (PH-FKC), (PH-FKD), PH-LPS, (PH-JMJ), PH-APM

4607 (PH-FKE), (PH-FKD), (PH-FKE), PH-FKD

4608 (PH-FKF), (PH-FKE), (PH-FKF), (PH-FKE), 76, PH-ARU, PK-SAT

4609 PH-ALA

4610 PH-APN

4611 PH-APO

4612 (PH-APO), PH-ATR, 1598, I.S.108

4613 PH-ATS

F.K.47

C/n Kenmerken

4701 PH-EJR

F.K.48

C/n Kenmerken

4801 PH-AJX

F.K.49

C/n Kenmerken

4901 950

4902 PH-ARV, 49 A-1, TC-HRT

4903 1001, OH-MVE

4904 en 4905 waren bestemd voor Roemenië en in mei 1940 in aanbouw en zijn door oorlogshandelingen vernield.

F.K.50

C/n Kenmerken

5001 PH-AKX, HB-AMI

5002 (PH-AKZ), HB-AMO

5003 PH-ASI, HB-AMA, EL-ADV

F.K.51

C/n Kenmerken

5101 Z1, PH-AJV, PH-XYZ

5102 - 5111 LVA 1 - 10

5112 - 5116 MLD E-1 t/m E-5

5117 PH-AMK

5118 PH-AML

5119 Deze romp werd gebruikt bij de bouw van het prototype F.K.56 PH-ASB (5601).

5120 PH-AMO

5121 PH-AMP

5122 PH-AMR

5123 PH-AMS

5124 PH-AMT

5125 PH-AMU

5126 K1, K-101

5127 PH-AMY

5128 PH-APS

5129 PH-APT

5130 E-6

5131 K-2, K-102

5132 K-3, K-103

5133 11

5134 K-4, K-104

5135 12

5136 K-5, K-105

5137-5139 LVA 13 - 15

5140 K-6, K-106

5141 16

5142 K-7, K-107

5143 17

5144 K-8, K-108

5145-5152 LVA 18 - 25

5153-5161 MLD E-7 - E-15

5162-5181 LVA 400 - 419

5182 K-9, K-109

5183 K-10, K-110

5184 K-11, K-111

5185 K-12

5186 K-13, K-113

5187 K-14

5188 K-15, K-115

5189-5192 MLD K-16 - K-19

5193        K-20, K-120
5194-5199   LVA        420 - 425
51100    426
51101    427

51102 PH-APH

51103 PH-AMV

51104 PH-AMW

51105 PH-AMX

51106 (PH-AMY), PH-APU

51107 (PH-APH), PH-API

51108 PH-APK

51109 PH-APV

51110 PH-APW

51111 PH-APX

51112 PH-ARM

51113 PH-ARN

51114 PH-ARP

51115 (PH-ARP), PH-ASE

51116 PH-ASG

51117 PH-ASH

51118 K-21, K-121

51119 K-22, K-122

51120 K-23

51121 K-24

51122 K-25, K-125

51123 K-26 K-126

51124 E-1

51125 E-6

51126 428

51127-51145 ML-KNIL K-27 - K-45, K-127 - K-145

51146-51160 ML-KNIL Order van 15 stuks voor ML-KNIL, mei 1940 verbrand in de fabriek

NB. De productie en c/n-toewijzing van de F.K.51 is op z'n minst onduidelijk en publicaties daarover zijn dus sowieso onbetrouwbaar.

Bovenstaande lijst bevat derhalve fouten. Jan Grisnich doet onderzoek en zal t.z.t. een correcte(re) versie publiceren.

F.K.52

C/n Kenmerken

5201 Z-1, PH-AMZ

5202 PH-ASW, 1006, OH-MVF, KO-1, KO-129

5203 PH-ASX , 1007, OH-MVG, KO-2, KO-130

5204 PH-ASY

5205 PH-ASZ

5206 PH-ATA

F.K.53

C/n Kenmerken

5301 (PH-ALH), PH-FKJ

5302 PH-ATG

F.K.54

C/n Kenmerken

5401 (PH-EMF), (PH-APR)

F.K.55

C/n Kenmerken

5502 (PH-APB)

F.K.56

C/n Kenmerken

5601 PH-ASB, 1005

5602 PH-ATE

5603-5612 LVA 81 - 90

5613 (PH-ATW), 1001

5614-5632 Order van 20 voor Belgische luchtmacht

5633 PH-AZA

5634 PH-AZB

5635 Bestemd voor ML-KNIL, mogelijk als vervanger van de verongelukte 81(c/n 5603)

5636-5645 LVA order van 10 stuks, c/n-toewijzing (en kenmerken 91 - 100) zijn slechts beredeneerd.

F.K.57

C/n Kenmerken

5701 PH-KOK

Ondanks een aantal (elkaar 'citerende') bronnen die het tegendeel beweren, de PH-KOK werd niet door de

LVA gevorderd en heeft dan ook niet het kenmerk 978 gedragen!

F.K.58

C/n Kenmerken

5801           PH-ATO
5802           PH-AVA,1002
5803           (PH-AVN), PH-AVB, C-016
5804           PH-AVE, C-017
5805           PH-AVG, C-018
5806           PH-AVH, C-019
5807           (PH-AVI) Romp gebruikt voor versie met DB-600 motor
5808           PH-AVK, C-020
5809           PH-AVL, C-021
5810           PH-AVM, C-022
5811           PH-AVN, C-023
5812           PH-AVO, C-024
5813           PH-AVP, C-025
5814           PH-AVR, C-026
5815           PH-AVS, C-027
5816           PH-AVT, C-028
5817           PH-AVU, C-029
5818           PH-AVX, C-030
5819           PH-AVY, C-031
5820           PH-AVZ, C-032

Van de totale order van 50 exemplaren voor Frankrijk werden bovenstaande 17 compleet afgeleverd.

De bouw van 10 werd uitbesteed aan SABCA, deze 10 en de resterende 23 van Koolhoven zelf werden,

in min of meer afgebouwde staat, naar Frankrijk getransporteerd.

Deze trein met SABCA -toestellen werd in brand geschoten en alle toestellen gingen verloren.

Van de andere 23 zijn er in ieder geval nog 12 afgebouwd in Nevers.

De constructienummers zijn niet bekend, maar zullen ongetwijfeld volgen op bovenstaande 5820.

Ook werd er in mei 1940 nog gewerkt aan een order van 36 stuks voor de LVA, ook hier kunnen we slechts

gissen naar de constructienummers.

Wél staat vast:

5813 - 5827 F.K.58 BvL/CKL-aanvraag januari 1939, aanvraagnummer L11B-9

5828 - 5853 F.K.58a BvL/CKL-aanvraag maart 1939, aanvraagnummer L11B-16

5821 - 5853 F.K.58a BvL-aanvragen ingetrokken (CKL-verslag juni-september 1939)

Bij de samenstelling van deze lijst heb ik (o.a.) gebruik gemaakt van:

Michael Austen British Civil Aircraft Registers 1919 to 1999

Bert Cookson The Historic Civil Aircraft Registers of Australia

Frits Gerdessen Correspondentie

A.J. Jackson British Civil Aircraft since 1919

Harry van der Meer F.K.23 Bantam

Peter Moss The British Civil Aircraft Registers

Bruce Robertson British Military Aircraft Serials

Dirk Top Frits Koolhoven en zijn vliegtuigproductie