Wegens
een over West-Europa razende storm besloot de bestuurder bij Compiègne
z'n toestel
aan de grond te zetten en daar te overnachten.
Het Vaderland 24.1.1931, via K. Kalkman.
27.01.1931 PH-AEF Fokker F.VIII 5043
#
Terug / Top
Na de start stopte de motor #1.
Bij het onderzoek bleek dat de brandstof vervuild was met
water.
In een vergelijkend overzicht van de Cyclone en
Hornet motoren werd een overzicht van de storingen
in 1931 gegeven.
Hieruit heb heb ik een keus gemaakt.
Hieronder zullen dus nog een aantal uit dit rapport
gepresenteerd worden. (Coll. H. Dekker)
30.01.1931 PH-AFO Fokker F.VIIb-3m 5136 Amman(YR) Terug / Top
Wegens slecht weer werd een voorzorgslanding bij Amman Gemaakt.
Bestuurder: Q. Tepas. Copiloot: J. van Onlangs. Boordwerktuigkundige: C. Buitenhuis.
De Banier, 31.1.1931, via K. Kalkman.
31.01.1931 PH-AGR Fokker F.VIIb-3m 5187
Batavia(PK) Terug / Top
Noodlanding wegens
brandstofgebrek.
Gezagvoerder:
E. van Dijk. Copiloot: W.C. van Veenendaal. Boordwerktuigkundige: P. Dunk.
12.02.1931 PH-AEZ Fokker F.VIIb-3m 5122
Arnau Terug / Top
Wegens het slechte weer moest op
het traject Bagdad-Gaza hier een tussenlanding gemaakt
worden. Na 2,5 uur
openthoud kon de reis voortgezet worden.
Bestuurder:
Th. Wiersma. Copiloot: K.D. Parmentier. Boordwerktuigkundige:
J.F.W.O. Kotte.
Bericht in Het Vaderland 13.2.1931. (KB)
Zie voor commentaar op de telling van Het Vaderland mijn commentaar bij PH-AEZ 17/4.
14.02.1931 PH-AFJ Pander EF 85
30 Hoek
van Holland Terug / Top
Noodlanding t.g.v. carburateurijs tijdens een
rondvlucht met een Amerikaanse dame
als passagier.
De bestuurder zette het
toestel onbeschadigd in een bouwland aan de grond, hierbij kon hij
ternauwernood
het huis van commissaris Jas van Hoek van Holland ontwijken.
Na reparatie startte het de dag
daarna weer richting Waalhaven.
Bestuurder:
H.M. Schmidt Crans.
 |
Het Vaderland berichtte op 15.2 (l) en op 16.2.1931 (o) over deze noodlanding. (KB)
 |
14.02.1931 PK-AFC Fokker F.VIIb-3m
5071 Langgam
Terug / Top
Onderweg van Batavia naar Medan
moest de bestuurder een noodlanding (de eerste van de
KNILM) maken bij Langgam.
Eén der motoren liep in toeren
terug als gevolg van een zware tropische regenbui.
Hij zette het toestel aan de grond
op een strookje grond dat nog geen 50 meter lang was.
Het
onderstel bezweek maar verder viel de schade nogal mee.
Hierdoor miste de post het
stoomschip “Sibajak” en werd met de PH-AGR naar Nederland
gevlogen.
Bestuurder:
J. Schott. Mecanicien: Veen.
Sumatra
Post 17.2.1931
De Tijd 16.2.1931 beide via Karel
Kalkman
Uit Het Vaderland van 16.2.1931. (KB)
 |
 |
17.02.1931 PH-AFK Fokker F.IX
5241 Bangkok(VT) Terug / Top
Noodlanding wegens motorstoring.
Gezagvoerder: J.J. Hondong. Copiloot: E.C. Pellens. Boordwerktuigkundigen: De Jong en K.A.O. Weber.
Telegrafist: P. Pronk.
17.02.1931
PH-# Fokker
=
Schiphol Terug / Top
Het
was zeer mistig die dag. Elkerbout kon na een hoogtevlucht met een
Fokkertoestel niet weer
landen en week uit naar Den Helder.
Van
Soesterberg was een armada van 23 toestellen met 46 inzittenden
gearriveerd.
Die konden ook niet meer vertrekken.
Pas de dag daarna
werden ze opgehaald.
18.02.1931 D-#
Rohrbach
# Soesterberg Terug /
Top
De Rohrbach kwam uit Londen met vier passagiers bestemming Schiphol.
Het toestel landde echter om mij onbekende reden op Soesterberg.
19.02.1931 PH-AFO Fokker F.VIIb-3m
5236 Popelin(OK) Terug / Top
Dit was Indiëvlucht 29. Deze
eerste etappe zou naar Boedapest leiden maar na ca. 300 km
vliegen, sloot het
wolkendek zich en was men genoodzaakt erboven te gaan vliegen.
Na een
vliegtijd van ongeveer zes uur stak men door de wolken naar beneden om
grondzicht
te krijgen.
Men meende zo ongeveer boven het
dal van March te zijn en er werd besloten koers te
zetten naar Wenen.
Herkenningspunten
werden echter niet gevonden, het weer werd steeds slechter en om
grondzicht te
houden moest er steeds lager gevlogen worden. Het was -letterlijk- een
uitzichtloze
situatie en toen er dan ook een ogenschijnlijk geschikt veld voor
een
landing werd waargenomen, was de beslissing snel genomen.
Er werd tegen de
glooiing op geland, de snelheid was gering.
Helaas,
de sneeuwlaag was aanzienlijker dikker dan het leek, 60 à 70 cm dik.
Na een korte
uitloop van ca. 30 meter,
was de weerstand van de opschuivende sneeuw zó
groot dat het toestel met lage
snelheid over de kop sloeg. Ernstige schade aan motor en
motorbok #2, linker vleugelbeslag
zwaar doorgezet, richtingsroer beschadigd.
De
kosten bedroegen bijna ƒ 15000,-. Het toestel werd in Tsjecho-Slowakije bij de
Avia-fabriek
gerepareerd, daartoe werd P. Pool van de TD daar een maand gestationeerd.
Later werd het door Smirnoff teruggevlogen.
Tijdens
deze reparatieperiode ontstonden er nog enige moeilijkheden met de douane, die
eiste namelijk een som geld als pro-forma invoerrechten dan wel een garantie
van het Nederlandse
gezantschap dat het toestel het land weer zou verlaten.
Bestuurder:
G.M.H. Frijns. Tweede piloot: P. Both. Boordwerktuigkundige C.A. Bruynesteyn.
(Coll. Miroslav Brychta)
Een
viertal foto's van de PH-AFO, op de rug liggend, en van het (moeizame)
transport over de sneeuwvlakte en
door de nauwe straten van Popelin.
(De eerste foto met dank aan Ed Nolte, de andere drie coll. H. Dekker)
Het door inspecteur Van der Heyden opgestelde RSL-rapport. (Coll. H. Dekker)
20.02.1931 G-AATH Junkers A.50 Junior 3512
Numansdorp Terug / Top
Wegens dichte mist landde de
bestuurder op een stuk bouwland bij Numansdorp.
De dag daarna weer opgestegen
en doorgevlogen naar Schiphol. Het toestel was vermoedelijk
op afleveringsvlucht naar Duitsland.
Bestuurder:
A. Styran.
 |
Bericht in Het Vaderland 21.3.1931. (KB)
 |
21.02.1931 PH-AEZ Fokker F.VIIb-3m
5122
Waalhaven Terug / Top
De PH-AEZ zou de dienst van de
gecrashte PH-AFO overnemen, maar bij de start bleek dat
een der motoren defect
was. De motor van de PH-AES werd
overgebouwd.
De bemanning van de PH-AFO vloog
er daarna mee naar Indië en terug. De bemanning van de
PH-AEZ vloog de
gerepareerde PH-AFO naar Nederland terug.
Gezagvoerder:
I.W. Smirnoff. Tweede bestuurder: E.E. Hulsebos.
Boordwerktuigkundige: J.F.O.W.
Kotte.
07.03.1931 D-1338 Rohrbach Ro VIIIa Roland 40
Tubbergen Terug / Top
Om 15.50 uur vertrok het toestel
van Schiphol voor een vlucht naar Hannover.
Ter hoogte van Almelo roken de
gezagvoerder en de boordwerktuigkundige een
brandlucht.
Inmiddels had de telegrafist de verwarming in de passagiersruimte
afgezet omdat hij “de
lucht niet frisch
vond”.
Toen de lucht sterker werd, besloot de gezagvoerder
tot een landing.
Hij zette het toestel onder
Tubbergen aan de grond waarna iedereen het toestel verliet.
Ter
hoogte van het voorste venster links, zagen ze witte rook opstijgen en
onmiddellijk
daarna sloegen de vlammen uit de bestuurderszitplaats. Het
vliegtuig brandde geheel uit
vanaf het voorste motorschot tot en met het
achter bagageruim.
Een
duidelijke oorzaak kon niet worden vastgesteld, mogelijk was dat de
verwarmingsbuis
door de cabine de oorzaak was, maar ook kortsluiting “in het electrische leidingnet of
de kabels
van de installatie der draadlooze telegrafie” kon niet uitgesloten worden.
Gezagvoerder:
A. Kunstle.
Boordwerktuigkundige: F. Zimmerman.
Telegrafist: Seiffert.
De Tijd 9.3.1931
Algemeen Handelsblad
10.3.1931 beide via K. Kalkman.
Het door Inspecteur Luchtvaart van Dept. van Waterstaat J.
van der Heyden gemaakte verslag. (Coll. H. Dekker)
De KLM verzorgde de passagierslijst voor de Luft-Hansa. (Coll. H. Dekker)
07.03.1931 OO-APC RSV 18/105
=
Schiphol Terug / Top
Om een demonstratiedag van de
NLS mee te maken arriveerden diverse buitenlandse toestellen.
Dit lichte
toestelletje werd na de landing, terwijl het naar het platform
taxiede, even
door de straffe wind opgelicht en kwam daarna zo ongelukkig
terecht dat de schroef
en de onderstel-as gebroken werden.
Uit het verslag van de demonstratiedag van de
NLS in Het Vaderland 8.3.1931.
08.03.1931 PH-AFK Fokker F.IX
5241 Akyab(XY) Terug / Top
Noodlanding wegens motorstoring.
Gezagvoerder: J.J. Hondong. Copiloot: E.C. Pellens. Boordwerktuigkundigen: De Jong en
K.A.O. Weber. Telegrafist: P. Pronk.
13.03.1931 PH-AFK Fokker F.IX
5241
Caïro(SU) Terug / Top
Noodlanding wegens motorstoring.
Gezagvoerder: J.J. Hondong. Copiloot: E.C. Pellens. Boordwerktuigkundigen: De Jong en
K.A.O. Weber. Telegrafist: P. Pronk.
14.03.1931 # R.R.G. Zögling “Glibber”
#
Semarang(PK) Terug / Top
Dit in Duitsland bestelde
vliegtuig kwam in februari te Semarang aan. De aanvankelijk
gebruikte
startkabel bleek niet sterk genoeg en op 14 maart werden op vliegveld Simongan
voor het eerst, met een nieuwe kabel, behoorlijke vluchten gemaakt.
Toen volgde ook
de eerste kraak.
De
Locomotief 17.3.1931
Via Niek Wiegersma
Harm Hazewinkel kon wat meer over de "Glibber" vertellen.
18.03.1931 PH-AEF Fokker F.VIII
5043
#
Terug / Top
Oliekoeler van motor #2 was lek.
Hij was verkeerd gemonteerd, achter de motor i.p.v.
ervoor. Bij koude olie
levert dat te veel druk in de koeler.
Uit het overzicht dat ik bij 27/2 noemde.(Coll. H. Dekker)
18.03.1931 PH-AFK Fokker F.IX
5241
Athene(SX) Terug / Top
IJsafzetting bij Athene.
Gezagvoerder: J.J. Hondong. Copiloot: E.C. Pellens.
Boordwerktuigkundigen: De Jong en K.A.O. Weber.
Telegrafist: P. Pronk.
20.03.1931 F-32 Fokker D.XVI 5240
Schiphol Terug / Top
De bestuurder arriveerde met de
S-16 van De Kooy om kennis te maken met dit Fokker-type.
Gedurende de eerste
vlucht steeg hij naar ca. 300 meter, draaide een
paar bochten en
bracht het toestel in een vrille van twee à drie slagen.
De correctie was normaal en het
optredende hoogteverlies van 200 à 250 meter ook.
Daarna landde hij en startte
direct daarna weer.
Bij de tweede vlucht zette hij vanaf 500 meter
een vrille in, na circa twee normale
slagen volgden twee andere die iets
vlakker waren.
Op ca. 200 meter werd even gas
gegeven, het vliegtuig maakte daarna nog ongeveer twee
normale slagen en sloeg
toen tegen de grond.
De bestuurder werd gedood, het
vliegtuig geheel vernield.
Als
oorzaak werd verklaard dat voor het herstel van de vrille de hoogte waarop deze
werd ingezet,
niet voldoende was.
Bestuurder:
D.F. Wulfers(†).
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
N.B. Over
het c/n van dit toestel heerst enige verwarring. De hierboven genoemde 5240
komt uit de Fokker
administratie en kan als correct beschouwd worden. In het
ongevallenrapport van de Inspecteur Luchtvaart van
Dep. van Waterstaat J. van der
Heyden en ook in dat van RSL-ingenieur H.J. van der Maas wordt door beiden het
nummer 5214 genoemd.
Dát was echter een naar Japan verkochte F.VII. Zie ook het
commentaar bij PH-AGS in het Tweede Register.
Een RSL-rapport betreffende dit ongeval. (Coll. H. Dekker)
En het rapport dat door de Fokkerfabriek werd opgesteld. (Coll. F. Gerdessen)
23.03.1931 PH-ADR Fokker F.VIIa
4990 St. Quentin(F) Terug / Top
Noodlanding wegens motorstoring.
23.03.1931 PH-AFJ Pander EF 85
30 Waalhaven Terug / Top
De bestuurder nam het toestel
van een andere leerling over en steeg op zijn beurt op om
landingsoefeningen te
gaan doen.
Hij voerde twee landingen goed
uit en steeg daarna voor de derde maal op.
Hij beschreef daarbij op 80 à 100 meter hoogte een linkerbocht.
In deze bocht moet het toerental
verminderd zijn. Het vliegtuig bevond zich na het
beëindigen van de bocht in de
windrichting en in verband met de voorgenomen landing zeer
hoog. Plotseling
echter draaide het vliegtuig tenminste 60° uit de koers naar rechts,
slipte
daarna naar links en raakte onmiddellijk in een zeer
steile linker vrille, waarvan
ongeveer één slag werd afgemaakt.
Daarna
hield de draaiende beweging op, doch de stand van het toestel bleef nagenoeg
verticaal.
Vlak voor de spoorbaan, op geringe hoogte (tussen 8 en 15 meter) moet het de
bestuurder nog
gelukt zijn, het vliegtuig weer horizontaal en zelfs met de neus
iets
omhoog te brengen. De motor zou op dat ogenblik, volgens
getuigenverklaringen, minder
toeren dan bij normaal vliegen gemaakt hebben.
Boven de spoordijk gekomen, op een hoogte
van "acht meter boven de grond
en vier meter boven de telegraafdraden
langs de tramlijn",
sloeg het toestel met de neus naar beneden en tegen de
spoordijk.
De
bestuurder moet bijna onmiddellijk zijn overleden ten gevolge van een
schedelfractuur.
Het vliegtuig werd vernield.
Bestuurder:
N. Brugma(†).
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
NB. De
onderzoeksverslagen in het archief van de Raad voor de Luchtvaart zijn
geheim. Maar aangezien het archief
van de Commissie Verhoging
Veiligheid Luchtverkeer integraal naar het Nationaal Archief is
gebracht en het
verslag van dit ongeval daarin aanwezig was, kan dit
daar
wél geraadpleegd worden.
Het toegangsnummer is 2.16.57.26 en ook 2.16.57.28.
Aanvulling 2023: Inmiddels is de regeling t.a.v. de geheimhouding van het door mij bewerkte archief van de Raad
voor de Luchtvaart in zoverre veranderd, dat de termijn van 75 jaar (dus pas in 2073!) die eerst voor het gehele
archief gold, gewijzigd is in 75 jaar na afsluiting van het onderzoek c.q. de publicatie van het Eindverslag.
Op
9 juli van dit jaar verongelukte Hayo Hindriks onder vergelijkbare
omstandigheden met een
Pander EF en daarom werden de onderzoeken
naar de oorzaken en de vliegeigenschappen van de
Pander gecombineerd.
Voor het eindverslag van beide ongevallen verwijs ik naar mijn behandeling van het
ongeval op 9 juni.
Het
totaal vernielde toestel omringd door officials.
(Coll. H.
Dekker)
24.03.1931 PH-ACT Fokker F.VIIa
4901 Nieuwveen Terug / Top
Het weer was slecht en verslechterde
nog steeds terwijl de motor niet goed liep.
De bestuurder besloot het toestel
aan de grond te zetten. Geen schade, geen letsel.
Bestuurder:
W. van Veenendaal.
27.03.1931 PH-AEF Fokker F.VIII
5043 Schiphol Terug / Top
De dag ervoor was het toestel
zonder problemen uit Londen teruggekomen, 's morgens bij
het tornen van de
schroef bleek de nokkenschijf van motor #2 geheel vastgelopen.
Uit het overzicht dat ik bij 27/2 noemde.(Coll. H. Dekker)
28.03.1931
PH-# Pander
= Leiden Terug / Top
Noodlanding "op't weiland van den heer A. van Egmond".
Leidsche Courant 30.3.1931, via K. Kalkman.
00.03.1931 PH-AEJ Pander EC 24 = Terug / Top
Uit het RSL-maandverslag: "Van de PH-AEJ werd S.B.'s ondervlak beschadigd. De reparatie
werd gekeurd en in orde bevonden".
00.03.1931 PH-AFK Fokker F.IX 5241 = Terug / Top
De
Jupiter motoren gaven op de terugreis (20/2 - 20/3) naar Nederland voortdurend
problemen.
Gnome Rhône en Shell stelden een onderzoek in. Van motor 1033 bleek de krukas gescheurd.
Gezagvoerder: J.J. Hondong. Copiloot: E.C. Pellens. Boordwerktuigkundigen: De Jong en
K.A.O. Weber. Telegrafist: P. Pronk.
02.04.1931 PH-AFI Carley Jumbo
1
Sidcup(G)
Terug / Top
Drie kwartier na vertrek uit
Londen voor de retourvlucht naar Amsterdam moest het
toestel wegens dichte mist
aan de grond gezet worden.
Nog dezelfde dag klaarde het
weer zodanig op dat alsnog doorgevlogen kon worden.
Na
aankomst verdween het toestel trouwens direct de werkplaats in om aan de
oplossing
van het koelingsprobleem te werken, een voortdurend probleem bij deze
machine getuige
de verschillende motorbeplatingen.
Bestuurder:
E. van Dijk.
Bericht in Het Vaderland 3.4.1931. (KB)
06.04.1931
# Fokker I
= Zuiderzee Terug / Top
De
gebroeders Fokker hadden hun toestel weer klaar (zie eind 1930 en
"Kandidaten") en er zou
weer gevlogen worden. De bedoeling was een
start vanaf de Eukenberg met daarna een vlucht
over de Zuiderzee gevolgd door een landing op het strand.
De geplande vlucht werd te kort en het toestel kwam in het ondiepe water terecht.
De enige schade was een bloedneus.
Trouwens, later in 1931 werd het toestel in de loods door vandalen vernield.
07.04.1931 OK-# Fokker F.VII
=
Ter
Aar Terug / Top
Het CLS-toestel was onderweg van
Amsterdam naar Praag en moest wegens een motorstoring
een noodlanding maken.
Het gebeurde in de eerste week van deze dienst.
Bericht in Het Vaderland 8.4.1931. (KB)
15.04.1931 PH-ACT Fokker F.VIIa
4901
Rotterdam Terug / Top
Noodlanding wegens een probleem
met de brandstoftoevoer.
15.04.1931 PH-ADX Fokker F.VIIa
1 Parijs(F) Terug / Top
Noodlanding wegens motorstoring
16.04.1931 PH-AEF Fokker F.VIII
5043
#
Terug / Top
Bij de start vloog motor #1 in
brand, althans de carburateur.
Uit het overzicht dat ik bij 27/2 noemde. (Coll. H. Dekker)
17.04.1931 PH-AEZ Fokker F.VIIb-3m 5122 Belgrado(YU) Terug / Top
De start moest wegens een
defecte oliepomp uitgesteld worden. Pas de volgende dag kon
de uitreis (#33)
naar Nederlands-Indië worden voortgezet.
Gezagvoerder:
P. Soer. Copiloot: J.H.F. Kress. Boordwerktuigkundige: F. Naber.
Bericht in Het Vaderland 16.4.1931. (KB)
De
telling die Het Vaderland hanteert is mij niet erg duidelijk. Bij "het
negende retourvliegtuig" op 12/2 is
er discussie mogelijk, immers de
H-NACC werd in 1924 per schip teruggebracht en de H-NAFA, B, C en D
(vertrek
op resp. 13/9, 20/9, 27/9 en 4/10 in 1928) kwamen helemaal
niet terug. Feitelijk was dat toen de 5e terugvlucht!
En dit was toch echt de 26ste terugvlucht...
19.04.1931 G-EBMW de Havilland D.H.66 Hercules 236 Koepang(PK) Terug / Top
Als verlengstuk van de bestaande
postlijn naar India werd een proefvlucht naar
Australië uitgevoerd. Wegens
brandstofgebrek werd Koepang net niet gehaald en moest
er een
noodlanding gemaakt worden ca. 16
km. daarvoor.
Het gekozen terrein was echter bezaaid met
rotsblokken en het vliegtuig werd bij de
landing
geheel vernield
Bestuurders:
H.W.C. Alger en R.P. Mollard.
NB. De
post werd trouwens opgehaald en naar Port Darwin gebracht door Charles Kingsford Smith en G.U. Allen
met de Southern Cross.
Krantenknipsel waarvan de herkomst mij niet bekend is. Soerabaijasch Handelsblad 20.4.1931 via K. Kalkman
21.04.1931 PH-AFZ
Pander EF 85
31 Hazerswoude Terug / Top
Op de terugweg van Schiphol naar
Waalhaven moest de chef-instructeur van de NLS wegens
motorstoring een
noodlanding maken.
Bestuurder:
H.M. Schmidt Crans.
De Tijd 23.4.1931, via K. Kalkman.
25.04.1931 OK-ABP Fokker (Avia) F.VIIb-3m 9 Mill Terug / Top
Noodlanding wegens een defect aan een cilinder.
Tilburgsche Courant, 27.4.1931, via K. Kalkman.
01.05.1931 PH-AEI Fokker F.VIII
5046 Schiphol Terug / Top
Tijdens de start scheurde een cilinder tussen de koelribben. Er moest een noodlanding
gemaakt worden.
02.05.1931 PH-AEF Fokker F.VIII
5043
#
Terug / Top
Weer een carburateurbrand van
motor #1 bij het aanslaan van de motor.
Uit het overzicht dat ik bij 27/2 noemde. (Coll. H. Dekker)
03.05.1931 PH-AEX Pander EC 26 Schiphol Terug / Top
De bestuurder was bezig
noodlandingen te oefenen en zag aankomen dat hij te kort zou
komen en gaf dus
weer gas.
Helaas, de motor pakte niet
omdat hij ook de contacten had uitgezet, het werd dus een
echte noodlanding net
buiten het veld. Hierbij sloeg het toestel over
de kop.
Hoewel de schade meeviel duurde de reparatie twee maanden, de
eerstvolgende vlucht
was op 3 juli.
Bestuurder: A.H. Lubberman.
Van Ronald Dijkstra kreeg ik dit rapportje uit Gemeente Archief Amsterdam (1323-331)
07.05.1931 PH-ACT Fokker F.VIIa
4901 Parijs(F) Terug / Top
Noodlanding wegens
motorstoring.
09.05.1931 PH-AFZ Pander EF 85 31 Lexmond Terug / Top
Toen ging dat nog eenvoudig! De bestuurder moest wegens brandstofgebrek landen.
Hij begaf zich naar de plaatselijke garage Burggraaf, haalde daar wat benzine en kon
een half uur later weer opstijgen.
Bestuurder: H.M. Schmidt Crans.
Zó stond het voorval in "De Leerdammer"
van 13.5.1931.
Met dank aan Walter van Zijderveld.
10.05.1931 PH-ACT Fokker F.VIIa
4901 # Terug / Top
Direct na de start liet het toerental sterk terug en moest een noodlanding worden gemaakt.
Aangezien dit al de vierde keer (24/3, 15/4 en 7/5) in korte tijd was werd een uitgebreid
onderzoek ingesteld. Dat echter weinig opleverde.
Aangezien vastgesteld kon worden dat de bougies erg heet geweest waren werd besloten om
standaard een ander type te installeren.
10.05.1931
PH-# #
= #
Terug / Top
Een toestel van de NLS moest wegens brandstofgebrek een noodlanding maken.
Bericht in de Alkmaarsche Courant 11.5.1931. (KB)
11.05.1931 G-#
#
= Hilversum Terug / Top
Noodlanding wegens brandstofgebrek in de Kerkelanden.
De Gooi- en Eemlander 12.5.1931 via Karel Kalkman
13.05.1931 PH-AEF Fokker F.VIII
5043
#
Terug / Top
Na een plané van 1800 meter pakte motor
#2 niet weer op en sloeg af.
Uit het overzicht dat ik bij 27/2 noemde. (Coll. H. Dekker)
15.05.1931 PK-SAE de Havilland D.H.60M Moth 1559 Andir Terug / Top
Beschadigd bij Oefenlanding.
De Sumatra Post 15.5.1931 via K. Kalkman
16.05.1931 PH-AEZ Fokker F.VIIb-3m
5122
Tavoy(XY) Terug / Top
Het toestel maakte een
neusstandje. De schroef van motor #2 was licht verbogen maar
de bemanning
slaagde erin deze schroef weer recht te buigen.
Hierna kon de reis worden voortgezet.
Bestuurder:
P. Soer.
17.05.1931
H-# #
= Aken(D) Terug / Top
Tijdens de succesvolle deelname
aan de Internationale Vliegsportdagen op 16 en 17 mei,
kwam het taxiënde
toestel in botsing met een ander toestel. Schade aan de staart.
Bestuurder:
W. van Graft.
22.05.1931 PH-# Fokker F.VII
= Alphen(Gld.) Terug / Top
Het toestel was onderweg van
Amsterdam naar Praag en moest wegens een motorstoring
een noodlanding maken.
Bericht in Het Vaderland 23.5.1931. (KB)
24.05.1931 PH-AFN Pander EG 1
35
Rottum
Terug / Top
De bestuurder nam deel aan de
vliegfeesten te Eelde en terwijl hij in de buurt vloog
hield de motor er mee
op. De enige mogelijkheid om te landen was het eiland Rottum.
Bij de landing
ging het toestel echter op de neus staan en de propeller brak af.
Met
een ander vliegtuig werd hij opgehaald terwijl hij de dag erna met Van Graft en
z'n
Pander naar Rottum terugkeerde, daar een nieuwe schroef monteerde en weer
opsteeg om naar
Eelde te vliegen.
Bestuurder:
J.E. van Tijen.
Bericht in Het Vaderland 26.5.1931. (KB)
26.05.1931 VH-UQA de Havilland D.H.60M Moth 1566 Laboean Hadji(PK) Terug / Top
Tijdens zijn 8-daagse recordvlucht Australië - Engeland maakte Scott een noodlanding te
Laboean Hadji. Met een paar touwtjes voerde hij een tijdelijke reparatie uit!
Bestuurder: C.W.A. Scott.
De Indische Courant 27.5.1931, via K. Kalkman.
27.05.1931
G-EBRM
Westland Widgeon III WA.1680 Tarsus(TC) Terug / Top
In september meldde de
Sumatra Post dat de heer Leclair te Tarsus tot een jaar
gevangenisstraf
en een boete van 200 pond was veroordeeld.
Bovendien werd zijn
vliegtuig in beslag genomen.
De Sumatra Post meldde
echter in november 1931 dat Leclair uit de Turkse gevangenis was
ontsnapt, en in Nederlands-Indië was gearriveerd!
Bestuurder: A.E. Leclair.
De naam van het omgekomen kind weet ik niet.
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
Het vertrek van de heer Leclair. (Het Vaderland 16.5.1931)
 |
De berichtgeving in Het Vaderland van resp. 29.5.1931 en
29.8.1931. KB
 |
00.05.1931
OK-# #
= Lithoyen Terug / Top
Noodlanding wegens motorstoring.
Personeel van de TD op Waalhaven kwam voor de reparatie.
Trouwens, het RSL-maandverslag spreekt van noodlandingen van twee Tsjechische toestellen.
07.06.1931 PH-AEO Fokker F.VIIb-3m
5096 Sandoway(XY) Terug / Top
Het toestel was verhuurd aan Air Orient en zou kort daarna door deze
maatschappij
overgenomen worden.
Er was al een Frans kenmerk voor
gereserveerd: F-ALSG.
Het was met een Franse bemanning onderweg van Rangoon naar Akyab
toen het ter hoogte
van de Kyeintali-rivier (ca. 150 mijl Z van Akyab)
in
een tornado en hevige regenval
terechtkwam.
Ooggetuigen zagen het
toestel op lage hoogte een scherpe bocht maken toen het de monding
van
de Kyeintali passeerde.
Hierbij raakte het met de rechtervleugel een
bomenrij die daar langs de oever stond,
hierna stortte het toestel in
de rivier.
Alle vier bemanningsleden
kwamen om het leven.
Naar de reden van de manoeuvre werden door de onderzoekscommissie wel
gespeculeerd,
en dat varieerde van motorstoring tot noodlanding
i.v.m. de weersomstandigheden maar
iets definitiefs werd niet gevonden.
Aangezien het eigenlijk al zo'n beetje een Frans toestel was, het
ongeval in Birma
gebeurde en de bemanning ook Frans was, werd er vanuit
Nederland nauwelijks aandacht
aan geschonken.
Gezagvoerder: C. Beauregard(†).
Copiloot: A. Bourgeois(†).
Bwk: P. Patard(†).
Marconist: O. le Roux(†).
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
09.06.1931 PH-AEV Pander EC
25 Eelde
Terug / Top
In verband met de windrichting startte
de bestuurder vanaf de hangar in ZW richting,
diagonaal over het veld. Hij
maakte even voorbij de rand van het
terrein een zeer wijde
halve linkerbocht, gevolgd door twee, waarschijnlijk
tegengesteld gerichte bochten die
zeer scherp waren.
In de laatste bocht werd de
motor afgezet en voerde het vliegtuig één of twee
vrille-slagen uit vanaf een
hoogte van ca 150 meter.
Op ongeveer 25 meter hoogte was de
vliegrichting zé dat het zuiver met de wind mee vloog.
De vliegbaan was echter omlaag
gericht terwijl het vliegtuig volgens ooggetuigen, vrij
sterk naar rechts
overhing.
Er werd vol gas gegeven, doch dit
verhinderde niet dat het toestel in de beschreven
stand
tegen de grond sloeg.
De bestuurder werd ernstig gewond naar
een Gronings ziekenhuis gebracht, waar hij
spoedig na aankomst overleed.
Bestuurder:
H. Hindriks(†).
NB. De
onderzoeksverslagen in het archief van de Raad voor de Luchtvaart zijn
geheim. Maar aangezien het archief
van de Commissie Verhoging
Veiligheid Luchtverkeer integraal naar het Nationaal Archief is
gebracht en het
verslag van dit ongeval daarin aanwezig was, kan dit
daar
wél geraadpleegd worden.
Het toegangsnummer is 2.16.57.26 en ook 2.16.57.28.
Aanvulling 2023: Inmiddels is de regeling t.a.v. de geheimhouding van het door mij bewerkte archief van de Raad
voor de Luchtvaart in zoverre veranderd, dat de termijn van 75 jaar (dus pas in 2073!) die eerst voor het gehele
archief gold, gewijzigd is in 75 jaar na afsluiting van het onderzoek c.q. de publicatie van het Eindverslag.
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
Twee
foto's van het totaal vernielde vliegtuig.
(Coll. H. Dekker)
Bericht in Het Vaderland 10.6.1931. (KB)
Omdat dit ongeval vrijwel hetzelfde was als dat van de PH-AFJ op 23
maart, werden de
vliegeigenschappen van het type nog eens onder de loep
genomen.
Ingenieur-vlieger Dr. Van der Maas van de RSL bracht daarover verslag
uit.
“Uit een nauwgezette bestudering van
de bewegingen welke de bestuurders in beide gevallen moeten
hebben gemaakt en
het met een vliegtuig van hetzelfde type in de werkelijkheid nabootsen van die
bewegingen is met aan zekerheid grenzende waarschijnlijk af te leiden
dat de
vliegtuigen op overeenkomstige wijze in een vrille zijn geraakt, n.l. door het
bij
een sterk slippende beweging waarschijnlijk met geheel opgetrokken
hoogteroer plotseling afzetten
van de motor en zulks wel ten gevolge van de
volgende eigenschap van het Pandervliegtuig:
Wanneer men met werkende motor in
een bocht, die onzuiver is omdat te veel naar buiten wordt geslipt,
dus teveel
voetenstuur naar binnen wordt gegeven, de motor plotseling afzet en het hoogteroer
nagenoeg geheel trekt, gaat het vliegtuig in de vrille. Ook wanneer een bocht
zuiver wordt gevlogen
en de motor plotseling wordt afgezet, teveel voetenstuur
naar binnen wordt gegeven -hetgeen een niet
vreemde manoeuvre is- en
met teveel
getrokken stand van het hoogteroer wordt gevlogen, gebeurt hetzelfde.”
Het
vermoeden dat het Pander vliegtuig een bijzondere, tot na het tweede ongeval,
onbekende eigenschap bezat, werd dus bevestigd.
Er
werden daarna enige 'kool én geit'-sparende opmerkingen gemaakt en maatregelen
genomen:
“In verband hiermee kan in het algemeen voor
lesvliegtuigen op den duur geen genoegen genomen worden
met vliegtuigen die
deze eigenschap bezitten, doch kan voorlopig onder de tegenwoordige
omstandigheden
geen gevaar worden gezien in het gebruik van deze vliegtuigen
voor opleiding, mits zeer streng de hand
wordt gehouden aan de maatregel die,
naar de Commissie heeft vernomen, door de NLS na het tweede ongeval is
getroffen.”
Die
maatregel betrof een ernstige waarschuwing aan leerlingen, oud-leerlingen en
Pander-bezitters
betreffende deze vliegeigenschap.
Ook
vroeg de Commissie zich af of deze eigenschap al eerder bij beproevingen voor
de typekeuring
had moeten worden ontdekt:
“Wellicht zou zij na een “beproeving” van een
jaar nog niet aan het licht zijn getreden.
Het systeem dat in Engeland wordt
toegepast, n.l. het geheel “uitproberen” van een prototype,
voordat het als
serievliegtuig in gebruik genomen mag worden, houdt naar haar mening de
ontwikkeling
tegen en moet daarom worden afgekeurd.”
“Wel is het h.i. nodig dat de proeven met een
prototype nog verder worden doorgevoerd..”
“...acht de Commissie het tegenover de
industrie niet onbillijk, eraan mede te werken dat de
NLS voor de eerste
opleiding vliegtuigen gebruikt, welke de eigenschap niet hebben”.
NB. De
onderzoeksverslagen in het archief van de Raad voor de Luchtvaart zijn
geheim. Maar aangezien het archief
van de Commissie Verhoging
Veiligheid Luchtverkeer integraal naar het Nationaal Archief is
gebracht en het
"Eindverslag ongeval PH-AEV op 9.6.1931" daarin aanwezig was, kan dit
daar
geraadpleegd worden.
Het toegangsnummer is 2.16.57.27 en ook 2.16.57.28.
Het
eindverslag van de Commissie voor het Onderzoek van Vliegongevallen
onder voorzitterschap van E. Th. de Veer,
de directeur van de
Luchtvaartdienst. (Coll. H. Dekker.)
10.06.1931 PH-AEB Fokker F.VIIa
3
Hannover(D) Terug / Top
Landingslicht geraakt tijdens
het taxiën.
Het jaarverslag van KLM-TD meldt een schade van Dfl. 150,-.
14.06.1931 PH-AFO Fokker F.VIIb-3m
5236 India(VT)
Terug / Top
Noodlanding wegens problemen met
de brandstoftoevoer.
15.06.1931 PH-AFR Fokker F.VIIb-3m
5262 Allahabad(VT) Terug / Top
Tijdens de vlucht van Jodhpur naar Allahabad viel er een klep in de cilinder en het laatste
deel van het traject werd er op twee motoren gevlogen.
Bestuurder:
E. van Dijk. Tweede piloot: S.J. de Nes. Boordwerktuigkundige: P. Dunk.
15.06.1931 # ballon
= Veendam
Terug / Top
Op het land van landbouwer J. Sluiter
te Zuidwending (gem. Veendam) is een groot stuk
zeildoek van een luchtballon
gevonden met daaraan touwen en het anker. De mand ontbrak.
Bericht in Het Vaderland 16.6.1931. (KB)
16.06.1931 PH-ADW Pander EC
23
#
Terug / Top
Bij de landing door het
onderstel gezakt.
16.06.1931 PH-AFR Fokker F.VIIb-3m
5262 Allahabad(VT) Terug / Top
Wegens motorstoring moest het vertrek uit Calcutta uitgesteld worden tot bijna middernacht.
Er werd een stukje rubber in de sproeier gevonden.
Bestuurder:
E. van Dijk. Tweede piloot: S.J. de Nes. Boordwerktuigkundige: P. Dunk.
17.06.1931 PH-AFR Fokker F.VIIb-3m
5262
Calcutta(VT) Terug / Top
Onderweg van Calcutta naar Akyab
kwam het toestel in zo'n zware moesson terecht dat
het
niet in de lucht gehouden.
Alle niet-essentiële zaken
werden overboord gegooid om te verhinderen dat het toestel
in zee terecht kwam.
Bestuurder:
E. van Dijk. Tweede piloot: S.J. de Nes. Boordwerktuigkundige: P. Dunk.
Verslag van dit incident, beschikbaar gesteld door Ronald Dijkstra
17.06.1931 OO-ALE Farman F.192 7 Averlo Terug / Top
De
bestuurder was onderweg van Bremen naar thuisbasis Antwerpen toen er in
de buurt
van Diepenveen een noodlanding wegens motorstoring gemaakt
moest worden.
Bestuurder: L. Herden.
Eigen Erf 26.6.1931 via Karel Kalkman
NB. Oók in officiële stukken wordt als foutief kenmerk OO-ALI genoemd!
22.06.1931 PH-AFR Fokker F.VIIb-3m 5262 Akyab(XY) Terug / Top
Motor #1 liep door een breuk van brugstuk van cilinder op 4 cilinders.
Bestuurder: E. van Dijk. Copiloot: De Nes. Boordwerktuigkundige: P. Dunk.
00.06.1931 PH-ACT Fokker F.VIIa 4901 Waalhaven Terug / Top
PH-ADX Fokker F.VIIa 1
PH-ADZ Fokker F.VIIa 2
Bij
inspectie kwam aan het licht dat het triplex van de voorlangsliggers in
het gedeelte
tussen romp en onderstel-bevestigingspunten ernstig
vervormd was. De toestellen werden uit
de vaart genomen en Fokker
stelde een reparatieplan op.
00.06.1931 PH-AGQ Koolhoven F.K.41 4105 = Terug / Top
Vanwege een ernstige motorstoring werd het BvL geschort en pas na een motorvervanging
weer uitgereikt
01.07.1931 PH-ACJ Fokker F.VII
4839
Rotterdam Terug / Top
Noodlanding wegens motorstoring. Een cilindertapeind was afgebroken en dientengevolge
was ook een drijfstang van Jupiter motor 1034 bezweken.
08.07.1931 PH-#
#
= Rotterdam Terug / Top
Noodlanding wegens motorstoring.
NB. De
identiteit is niet bekend, mijn bron geeft “CA” en dat
levert niet meer
informatie op.
16.07.1931 PH-AFR Fokker F.VIIb-3m 5262 Lingeh(EP) Terug / Top
Onderweg van djask naar Bushire moest een noodlanding wegens motorstoring worden gemaakt.
Bestuurder: E. van Dijk. Copiloot: De Nes. Boordwerktuigkundige: P. Dunk.
23.07.1931 PH-ADW Pander EC
23 Alphen
aan den Rijn Terug / Top
De bestuurder was onderweg van
Waalhaven naar Schiphol toen hij ter hoogte van Alphen
aan den Rijn problemen
met de motor kreeg.
Hij maakte een noodlanding en
daar bleken zowel een cilinder als een zuigerstang defect
te zijn als gevolg
van een gebroken klep.
Er moest een nieuwe motor
(#10297) ingebouwd worden.
Bestuurder:
W. van Graft.
Bericht in Het Vaderland 24.7.1931. (KB)
25.07.1931 PH-#
#
= Twente Terug / Top
Het KLM-toestel dat op weg was naar
Duitsland is, terwijl het net over de grens was,
teruggekeerd wegens het
slechte zicht en maakte een tussenlanding op
Twente.
De passagiers zijn toen op de trein naar Hamburg gestapt.
Gezagvoerder:
W.C. van Veenendaal.
Bericht in Het Vaderland 26.7.1931. (KB)
26.07.1931 PH-ADL Pander DB 21/III Hekelingen Terug / Top
Noodlanding wegens motorstoring.
Bestuurder: W. van Graft.
29.07.1931 VH-UFT de Havilland D.H.60G Gipsy Moth 363 Tjililitan(PK) Terug / Top
Wegens
het invallen van de duisternis kon de bestuurder het vliegveld niet vinden en
zette zijn toestel 22 km
ten Zuiden van Batavia aan de grond.
Hierbij werd de linkervleugel enigszins beschadigd maar dat werd de volgende
dag, na
het alsnog overvliegen naar Tjililitan, door
KNILM-technici gerepareerd.
Bestuurder:
J. Mollison.
NB. Over de schade heb ik geen uitsluitsel, de ene bron ("Hoger, Verder, Sneller" T.C. Rombouts) zegt
dat het bij de noodlanding gebeurde maar de Sumastra Post van 30.7.1931 meldt een botsing met een tankauto.
Bericht in Het Vaderland 30.7.1931. (KB)
04.08.1931 PH-AFK Fokker F.IX
5241 Waalhaven Terug / Top
Het vliegtuig reed naar de
ZW-hoek van het terrein, waar dicht bij de rand de start
begonnen
werd.
Plotseling echter liep het
toerental van motor #1 sterk terug. Volgens twee getuigen
gebeurde dit reeds voor het vliegtuig los was, de bestuurder
merkte het pas toen het
op een paar meter van de grond was.
Niettegenstaande
het lage toerental van motor #1 (800 tpm) steeg het
vliegtuig vrij goed.
Toch was de hoogte naar de mening van de bestuurder te
gering, om over de bomen aan de
NO-zijde van het veld te komen en
draaide een linkerbocht.
Nadat een ogenblik een snelheid
van 120 km/u was bereikt, de optimale stijgsnelheid,
was deze bij het ingaan
van die bocht alweer teruggelopen tot
100 km/u.
De
bocht werd doorgezet en zelfs verscherpt om de Werf van Lith en Madern aan de
zuidkant
te passeren en daarna weer op het terrein te landen. Boven de werf
vloog het toestel in
neushoge stand op een hoogte van ca. 40 meter.
Toen
de bestuurder daarna de bocht nog verscherpte, trad een duidelijk merkbare
daling
in en verloor hij zoveel hoogte dat het landingsterrein niet meer kon
worden gehaald.
Nu was
de hoogte ook zodanig geworden dat tweemaal achtereen over obstakels 'gewipt'
moest worden. De tweede keer verminderde de snelheid zodanig dat het toestel,
met de
langsas gericht naar het zuiden, naar links afgleed in de richting van
de vuurtoren.
Dit afglijden kan een gevolg geweest zijn van de omstandigheid
dat de bestuurder het
hoogteroer geheel naar achteren had gebracht in de
verwachting daardoor hoogte te houden
en hindernissen te vermijden.
De linkervleugel sloeg tegen de mast van een lichtopstand op zeven meter boven de
grond,
waardoor er een stuk van ongeveer 3,60 meter afbrak. Het
toestel draaide om de verticale
as terwijl de rechtervleugel omhoog zwaaide.
Het
linker wiel en de rompneus raakten de grond op ongeveer 30 meter van de mast.
De
staart ging omhoog terwijl draaiing om de verticale as voortging.
Na een
draaiing van ruim 200° raakte ook de rechtervleugeltip de grond, die tip werd
er ook afgeslagen.
De nog omhoog staande staart viel hierop naar beneden.
De
bestuurder en de boordwerktuigkundige die beide voor in de cockpit zaten werden
gewond,
de 13 passagiers bleven vrijwel ongedeerd. Een 14-jarige jongen die met
z'n fiets bij de
lichtmast stond werd door de vallende mast geraakt en liep
ernstig beenletsel op.
Over
de feitelijk oorzaak van de motorstoring heb ik geen nadere informatie, anders
dan
de opmerking in het rapport van Inspecteur Luchtvaart van Dep. van
Waterstaat J. van der Heyden:
“Vernomen
werd dat reeds enige malen is opgemerkt, dat bij een schijnbaar klein gebrek in
de
benzinetoevoer, de motoren der 3-motorige Fokkervliegtuigen type F.VIIb kunnen
stoppen.
Dit verschijnsel dient nader onderzocht te worden”.
Gezagvoerder:
E.C. Pellens. Boordwerktuigkundige: J.M. van Vryberghe de Coningh.
Een viertal foto's van de ravage en de publieke belangstelling. (Coll. H. Dekker)
Het
Eindverslag dat door de Commissie o.l.v. de directeur van Bureau
Luchtvaart E. Th. de Veer werd uitgebracht.
(Coll. H. Dekker)
08.08.1931 D-1813 Klemm L 25a
213 Metz(F) Terug / Top
Het toestel zou van Stuttgart
naar Eelde gevlogen worden, onderweg moest echter een
noodlanding te Metz
worden gemaakt.
Daar werd de bestuurder, om
(voor mij) onduidelijke redenen in een hotel vastgezet en
streng bewaakt.
De pers meldt “wegens landen op Frans grondgebied”. Op
11 augustus werd hij weer
vrijgelaten.
Bestuurder:
H. Stoll.
 |
De berichten in Het Vaderland resp. 8.8.1931 en 12.8.1931. (KB)
 |
12.08.1931 PH-AFO Fokker F.VIIb-3m
5236
Jodhpur(VT) Terug / Top
De terugreis van Indiëvlucht #39
verliep met hindernissen.
Driemaal moest een noodlanding gemaakt worden omdat
er olietank scheurde dan wel lek
raakte. Na Jodhpur gebeurde het ook nog een keer te Caïro (15/8) en
Boedapest (17/8).
Gezagvoerder:
G.M.H. Frijns. Copiloot: A. Viruly. Boordwerktuigkundige: Chr. Biesheuvel.
17.08.1931 PH-ADW Pander EC
23 Namen(OO) Terug / Top
Vanwege verontreinigde brandstof
moest er een noodlanding gemaakt worden. Geen schade.
Bestuurder:
W. van Graft.
18.08.1931 D-1813 Klemm L 25a
213
Bremen(D) Terug / Top
Onderweg van Keulen naar Eelde
moest er bij Bremen nog een noodlanding gemaakt worden.
Bestuurder:
H. Stoll. Passagier en eigenaar: H. Rasker.
Bericht in Het Vaderland 19.8.1931. (KB)
19.08.1931
PH-AFV Fokker F.XII 5284 Londen(G) Terug / Top
Een telegrafist liep tegen een draaiende propeller en werd gedood.
Telegrafist: L. Eymaal.
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
20.08.1931 PH-# #
=
Geeuwenbrug Terug / Top
Dit toestel vloog met de
hieronder genoemde D-1813 mee. Boven Dwingelo ontstond een
motorstoring zodat
een noodlanding noodzakelijk was.
Het bleek
achteraf een gebroken klep te zijn die de dag daarna door een KLM-monteur van
Waalhaven werd gerepareerd.
Bestuurder:
S. de Mul. Passagier: Dekker, de organisator van de Eelder vliegfeesten.
20.08.1931 D-1813 Klemm L 25a
213
Diever
Terug / Top
Het zojuist ingevoerde toestel
zou -vanaf Eelde- naar Amsterdam overgevlogen worden
om de douaneformaliteiten te regelen.
Daarna zou het ingeschreven
worden in het N.L.R. met kenmerk PH-AIG.
Vergezeld van een NLS toestel werd de
vlucht aangevangen.
Boven
Diever werd het weer zó slecht dat besloten werd tot een voorzorgslanding werd
besloten,
ook al omdat de motor niet goed op toeren bleef. De landing werd
uitgevoerd op
het Oude Dieverveld en het toestel bleef geheel onbeschadigd. Dit
veld bleek echter zo
hobbelig dat de bestuurder later een start niet meer
aandurfde en na demontage werd het
toestel per vrachtauto naar Amsterdam
vervoerd.
Bestuurder:
H. Stoll. Passagier en eigenaar: H. Rasker.
Nieuwsblad van het Noorden 21.8.1931.
Berichten in Het Nieuwsblad van het Noorden resp. 20 en 21.8.1931. (Coll. Doewe J. Pelleboer)
25.08.1931 PH-AFS Fokker F.VIIb-3m
5263 Jodhpur(VT) Terug / Top
Noodlanding na motorstoring. De
landing op het doorweekte terrein eindigde in een
neusstand waarbij de
propeller verbogen werd.
Na het recht slaan van de
propeller werd weer opgestegen.
Gezagvoerder:
W.O.A. Beekman. Tweede piloot: C. Blaak. Boordwerktuigkundige: J.H.M Grosfeld.
Marconist: G. van Zadelhoff.
29.08.1931 PH-AGR Fokker F.VIIb-3m
5187 Praag(OK) Terug / Top
Op de terugvlucht van
Indië-vlucht 41 werd een niet geplande tussenlanding te Praag
gemaakt. De reden
hiervoor is mij niet bekend.
Gezagvoerder:
J.J.E. Duimelaar. Copiloot: G. Bax. Boordwerktuigkundige: J.J. Ruben.
Marconist: H. Dené.
Bericht in Het Vaderland 30.8.1931. (KB)
29.08.1931 PK-AFF Fokker F.VIIb-3m
5188 Tjililitan Terug / Top
Bij een nachtlanding na een
proefvlucht botste het toestel tegen een huisje waarin
een aantal Nederlands-Indiërs
aanwezig was.
Hiervan werden er twee gedood.
Het toestel werd op Andir hersteld.
De namen van de slachtoffers weet ik niet.
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
 |
Bericht in Het Vaderland 30.8.1931. (KB)
 |
04.09.1931 PH-AFO Fokker F.VIIb-3m
5236 Belgrado(YU) Terug / Top
Tijdens Indië-vlucht #43
verbrandde op de tweede dag, op het traject Athene-Caïro,
de radio-installatie.
Gezagvoerder:
P. Soer. Tweede piloot: J.K.F. Kress. Boordwerktuigkundige: L.D. Stolk.
Marconist: J.H. Pestman.
05.09.1931
D-783 Fokker-Grulich
F.IIb
1591 Nigtevecht Terug / Top
Het postvliegtuig op de lijn Berlijn-Hamburg-Amsterdam kreeg een motorstoring.
De bestuurder "slechts met de grootste moeite in een weiland in de gemeente Nigtevecht dalen".
Van Schiphol werd een nieuwe motor aangevoerd en na een dag sleutelen kon 6/9
tegen de avond weer worden opgestegen.
Bestuurder: E. Weingärtner.
08.09.1931 PH-ADR Fokker F.VIIa
4990
Enschede Terug / Top
Noodlanding wegens motorstoring.
Eigen Erf 18.9.1931 via Karel Kalkman
26.09.1931 D-1878 Albatros L 82c
10163 Swalmen Terug / Top
De bestuurder was onderweg naar
Rotterdam om daar aan de Vliegdag deel te nemen.
Wegens een storing in de
brandstoftoevoer moest hij een noodlanding maken
tussen
Maasniel en Swalmen. Hierbij ontstond geen schade zodat hij na reparatie
de reis kon
voortzetten.
Bestuurder:
Freiherr Alexander von Wintersfeldt.
Bericht in Het Vaderland 27.9.1931. (KB)
27.09.1931 PH-AER Koolhoven F.K.41
4101
Vught Terug / Top
Op de “Vliegdag Vught” waren
nogal wat vliegtuigen aanwezig: vijf van de NLS, zes particuliere
Nederlandse, vier
Belgische, twee Duitse toestellen en
het Amerikaanse vliegtuig van de
heer Uhlman.
En de Duitser Gunvermann zou
een parachutesprong demonstreren. Er werd druk gevlogen
en dan
gebeurt er natuurlijk wel eens wat!
De
PH-AER ging in de voormiddag door z'n onderstel.
Bestuurder:
A.M. Verstraate.
Zie voor een illustratie het rapport betreffende de PH-AJM hieronder.
27.09.1931 PH-AJM Koolhoven F.K.44
4402
Vught Terug / Top
Het zat deze bestuurder niet
mee! Na het kraakje met de PH-AER eerder op de dag kwam
hij na een rondvlucht
in voor de landing met de F.K.44 van de heer Mees.
Tijdens de nadering, waarbij de
snelheid vrij laag was, zakte het toestel voor de
bomenrij wat veel door. De
bestuurder trok de neus wat op en gaf
tegelijkertijd gas.
De motor pakte echter niet en de bestuurder was gedwongen reeds ca 10 à 15 meter
voordat de grens van het terrein was
bereikt, het vliegtuig aan de grond te zetten.
Bij de eerste aanraking met de
grond sloeg het onderstel tegen een scherpe rand van
ca 25 cm. hoogte en bezweek.
Het toestel schoof nog op de
buik enige meters door en sloeg daarna over de kop.
Het onderstel werd
vernield, verder schade aan vleugelneus,
rompvoorstuk en de schroef.
De bestuurder en zijn passagiere hingen in de
riemen en bleven ongedeerd.
Bestuurder:
A.M. Verstraate.
(Brabants Historisch Informatie Centrum)
Bericht in Het Vaderland 28.9.1931. (KB)
De laatste pagina's uit het RSL-verslag. (Coll. H. Dekker)
De
heer Koolhoven had enig commentaar op bovenstaand rapport.
(Coll. H. Dekker)
00.09.1931 PH-AEJ Pander EC 24 = Terug / Top
Er werd in motor 10239 een scheur in de krukas ontdekt, "waarschijnlijk ten gevolge van
het trillen van de luchtschroef, die geheel was vertrokken".
00.09.1931 PH-AGA Fokker F.IX 5106 = Terug / Top
De middenmotor hield ermee op als gevolg van oliegebrek.
04.10.1931 PH-ADW Pander EC
23
Schiphol Terug / Top
Er werden landingen geoefend, na de derde doorstart weigerde de motor en moest een
noodlanding gemaakt worden. De machine rolde in een droge sloot en werd ernstig beschadigd.
Het onderstel werd vernield en de ondervleugel brak.
Oorzaak bleken twee losgeraakte schroefjes van de gasklep te zijn
Op 5/12 werd het toestel weer
ingevlogen na reparatie bij Pander en met een nieuwe
motor (#10297) terwijl het
BvL op 6 oktober 1931 was geschorst “i.v.m. beschadiging
op 4 oct. 1931".
Het BvL werd weer uitgereikt op 16.12.1931.
Instructeur: S. de Mul. Leerling: J. Anchelon.
Van Ronald Dijkstra kreeg ik dit rapportje uit Gemeente Archief Amsterdam (13423-331)
Foto met dank aan Ger van Huizen
Of deze foto bij dit incident of bij dat van 19.8.1929 hoort, kan ik helaas niet beoordelen
06.10.1931 PH-AGA Fokker F.IX
5106 Lympne(G) Terug / Top
Bij de controle voor de start
werd ontdekt dat een hoogteroerkabel klem zat.
Oorzaak was het niet op de
juiste lengte splitsen van de stuurkabels waardoor
een
geleidestang buiten het geleide-oog werd getrokken en daarachter bleef
haken.
In de lucht zou dit fatale gevolgen hebben
gehad.
11.10.1931 D-2113 BFW M 23b
557
Aerdenhout Terug / Top
Er werden vliegdemonstraties
gegeven. Na een demo kunstvliegen en een spiegelgevecht
gaf de bestuurder van
de D-2113 een demonstratie 'ballonnetjes jagen.
Na afloop
hiervan, en na de landing, zag hij echter nog twee ballonnen die particulieren
bij een naburige boerderij hadden opgelaten.
Die
wilde hij ook nog neerhalen en hij liet de motor direct weer aanslaan en
startte
vanuit de positie waar het toestel toen stond.
Eerst
liep hierbij de motor goed, maar toen hij net los was haperde deze.
Toen hij
ter hoogte van de grenssloot vloog begon de motor weer trekkracht te leveren,
zodat de vlieger, de stijgeigenschappen van het vliegtuig kennende, dacht dat
het goed
zou gaan en het vliegtuig optrok om over de verderop staande bomen te
komen.
Bij
deze bomen sloeg de motor weer over zodat hij op ca. zes meter hoogte, met de
linker
vleugeltip door de takken ging. Hierdoor liep de snelheid terug en kon
hij het toestel
niet in de lucht houden. Hij liet het zijwaarts afglijden om de
schok door de vleugel
te laten opnemen waarbij ook de rechtervleugel nog de
takken van een boom raakten.
Direct daarna sloeg de draaiende propeller tegen
de grond waardoor de hele motorbok
afbrak en het vliegtuig ca. acht meter verder
na een grondzwaai tot stilstand kwam.
De
bestuurder bleef ongedeerd.
De
schade was niet gering. Van de houten schroef was een blad afgebroken, de
buizen van
het onderstel waren omgevouwen, het staartstuk afgebroken, de rechtervleugel in drie
stukken gebroken en van de linkervleugel was de tip
afgebroken.
De motor zelf was geheel of gedeeltelijk nog bruikbaar, “de rest is behoudens enkele
onderdelen
onherstelbaar vernield”.
Bestuurder:
E. Aichele.
NB. Hij wordt elders in de pers ook -abusievelijk- Anhek genoemd.
Algemeen Handelsblad 13.10.1931 via Jan Evert Leeuw
Het verslag van de bestuurder in het RSL-rapport. (Coll. H. Dekker)
18.10.1931 PH-AFP Pander EH 120
36
Waalhaven Terug / Top
Om 09.45 uur vertrok de
bestuurder van Schiphol voor een vlucht naar Waalhaven.
Toen hij daar aankwam
probeerde hij te landen binnen een met
lappen afgezet
terreingedeelte.
Hij had
de motor afgezet en planeerde voor de wind in de richting van de beoogde
landingsplaats.
Hij
maakte een linker slippende bocht en daarbij liep de snelheid aanzienlijk
terug.
De bestuurder merkte dat “de
vliegtoestand niet geheel juist was” liet z'n idee van een
doellanding
geheel varen en besloot de nadering af te breken en nog een ronde te vliegen.
Helaas,
het was al te laat; manoeuvreren met een vliegtuig dat tegen de
overtreksnelheid
aan vliegt zorgt er nogal eens voor dat bij een bocht de
binnenvleugel overtrokken raakt,
en dat was nu ook het geval.
Hij
gaf vol gas maar hoewel de motor onmiddellijk pakte was de situatie niet meer te
redden.
De linkervleugel sloeg tegen de grond en daarna, terwijl de draaiing
van het vliegtuig
werd voortgezet, de neus. Het vliegtuig zwiepte door op de
rechtervleugels en daarna op
de staart. De bestuurder bleef ongedeerd.
Bestuurder:
M.A.G. van de Leeuw.
Het
verslag.
(Coll. H. Dekker)
00.10.1931 PH-1 R.R.G. Zögling
32
#
Terug / Top
Beschadigd bij de
vliegoefeningen. Pas op 28 maart 1933 kon er weer (één keer!)
mee gevlogen
worden.
14.11.1931 PH-ADN Fokker F.VIIa
4984
Maubeuge(OO) Terug / Top
Het middagtoestel naar Parijs
kwam bij de Frans-Belgische grens in dichte mist terecht.
De gezagvoerder zette het
toestel op het voormalige militaire vliegveld Maubeuge aan
de grond. De dag daarna
weer opgestegen en alsnog naar
Parijs gevlogen.
Bestuurder:
Brugman.
Bericht in Het Vaderland 16.11.1931. (KB)
15.11.1931 PH-AFL Fokker F.XII
5242 Dijon(F) Terug / Top
Op het laatste traject van
retourvlucht #47, Marseille-Amsterdam besloot de bestuurder
tot een
tussenlanding te Dijon om brandstof in te nemen.
Hierbij raakte de staartsteun licht beschadigd omdat hij door een oneffenheid
ging.
De reparatie duurde iets langer
dan gedacht en besloten werd om pas de volgende dag
naar Nederland door te
vliegen.
Bestuurder:
W.M.O.A. Beekman.
Copiloot: C. Blaak.
Boordwerktuigkundige: F. Naber.
Telegrafist: H. Dené.
Bericht in Het Vaderland 16.11.1931. (KB)
16.11.1931 PH-AFL Fokker F.XII
5242
Rotterdam Terug / Top
En
toen het toestel de volgende dag boven Nederland aankwam,
bleek Schiphol dicht
te zitten en moest worden uitgeweken naar Rotterdam.
17.11.1931 PH-AFX Pander EF 80
38
Caraïbisch
gebied Terug / Top
Tijdens een rondvlucht vanuit
Curaçao verdwenen. Het verhaal gaat dat de bestuurder
en zijn passagiere om het
leven kwamen.
In de West gaat echter óók het
verhaal dat de hele verdwijning in scène was gezet
en dat de bestuurder en zijn
(gehuwde) geliefde elders nog lang en gelukkig(?)leefden.
Er is naderhand niets meer van het stel vernomen, ook niet door familie in Nederland.
Bestuurder:
G.E.J. Schijns(†)(?)
Geliefde: mrs. Elisabeth Everon(†)(?)
Officiële bronnen vermelden een incident met de PH-AFX op 30.6.1933. Dat kan dus niet correct zijn!
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
20.11.1931 PH-AFV Fokker F.XII
5284
Marseille(F) Terug / Top
Tijdens het verslepen viel het
toestel van de staartwagen, enige rompbuizen werden
beschadigd. Na reparatie door KLM-personeel kon de reis naar Indië worden voortgezet.
21.11.1931 G-ABOM Desoutter II D.30 Schalkwijk Terug / Top
Noodlanding met lichte schade tot gevolg. Na reparatie bij Koolhoven werd terug naar
Engeland gevlogen.
27.11.1931 PH-AFN
Pander EG 35 Telok Betong(PK) Terug / Top
Voor de beschrijving van deze voorzorgslanding verwijs ik u naar het complete
relaas van Van Tijen zelf zoals hij dat zelf liet publiceren in de NRC van 31.1.1932.
Bestuurder: J.E. van Tijen.
Vóór het vertrek werd op 26/11 in de hangaar op Talang Betoetoe
de hierbij geplaatste foto gemaakt door J.S.G. Lonck, assistent-
geoloog
bij de BPM én amateur-fotograaf.
(Met dank aan zijn zoon Hans Loncke)
02.12.1931 OO-#
#
= Wolphaartsdijk Terug / Top
Noodlanding doordat de bestuurder als gevolg van de mist verdwaald was.
Mogelijk betreft dit een militair (Belgisch) vliegtuig.
04.12.1931 PH-AFR Fokker F.VIIb-3m
5262
Marseille(F) Terug / Top
Motorstoring. Een nieuwe motor
werd nagevlogen
05.12.1931 PH-AIB Pander EF 85
40
Twente Terug / Top
Landingsgestel beschadigd.
06.12.1931 PH-AFO Fokker F.VIIb-3m
5236 Bangkok(HS) Terug / Top
De eerste ramp op de Indië-lijn.
En het was er ook een die voor veel opschudding
zorgde,
zóveel dat alleen hierover een
boek geschreven kan
worden.
Het
Siamese ongevallenrapport dat o.l.v. Phya Prakit Kolasastra werd opgemaakt
beschrijft het verloop van het ongeval (min of meer! HD) als volgt:
“Het KLM-postvliegtuig PH-AFO arriveerde
vanuit Alor Star op Donmuang om ongeveer 14
uur op 5 december 1931. Het
vliegtuig is een Fokker F.VIIb-3m met drie Gnôme Rhone
Titan motoren van
ongeveer 230 PK elk. Het maximum toegestane gewicht is 5250 kg en
bij de laatste
vlucht werd het gewicht geschat op 5124 kg. De bemanning bestond uit
vier personen
en er waren twee passagiers (M. Delalande en Col. Brinsmead) aan boord.
De
start vanaf Alor Star was wat moeizaam geweest maar dat kon toegeschreven
worden
aan het doorweekte veld. Te Donmuang verliet M. Delalande het toestel
maar er kwamen
twee nieuwe passagiers bij, C. Baudart met als reisdoel
Marseille en A. Borg voor
Rangoon.
Bij de start waren er dus zeven
personen aan boord, de twee piloten in de cockpit,
de drie passagiers, de bwk
en de radio-telegrafist in de cabine. Aangezien daar maar
vier stoelen waren,
zat de bwk op een kussen achterin. Het toestel was zwaar beladen
maar omdat er
minder brandstof aan boord was, was het startgewicht toch minder dan
bij het
vertrek van Alor Star, n.l. 5059
kg.
De startaanloop werd begonnen voor
hangaar #4 in zuidwaartse richting en dat leverde
een beschikbare baan van 1600 meter op. Er stond
een te verwaarlozen Noord-Zuid briesje.
De motoren werden gestart en toen de
midden motor aansloeg, zag de start-officier,
Nai Dab Deng Panamond, die een
meter of zeven Z-O van de machine stond dat het
noodluik boven de cockpit
geopend werd.
Hij gebaarde naar de gezagvoerder dat er iets niet klopte en wees
naar het geopende luik.
De gezagvoerder wekte de indruk dat hij de bedoeling
begreep, hij keek naar het luik,
maar ondernam verder geen actie. De
startofficier drong aan, en hij liep naar het
toestel toe maar toen werd er
gebaard dat hij aan de kant moest gaan en begon het
toestel de startaanloop.
Het toestel legde het grootste deel van
de beschikbare baan af zonder los te komen.
Toen probeerde de bestuurder
kennelijk het toestel op te trekken, het toestel kwam
even los maar zakte in
overtrokken toestand terug. Daarna was het al te dicht bij de
rand van het veld
om de start nog te kunnen afbreken.
Aan het eind van het veld bevond zich
eerst een sloot, dan een aarden dam, iets hoger
van het veld, dan weer een
sloot en daarna een rijstveld met ongeveer 50 cm water.
De bestuurder moet de dam vlak voor
zich hebben gezien.
Bij zijn laatste poging trok hij opnieuw het hoogteroer op.
Het vliegtuig steeg,
doch onvoldoende om van de dam vrij te blijven en de
wielen en de staartsteun raakten
de dam met grote kracht.
Het vliegtuig sprong op in de lucht,
het landingsgestel brak af en volgens de verklaring
van een daar staande
schildwacht werden de motoren #1 en #3 afgesloten.
Het met twee uitgeschakelde motoren, in
overtrokken toestand verkerende vliegtuig begon
voorover te duikelen en dat
verergerde nog toen de staart tegen een mee buitelende wiel
sloeg.
De neus van de machine raakte de grond
met grote kracht op ongeveer 48
meter ten zuiden
van den dam. Het toestel sloeg over de
kop en kwam negen meter verder tot stilstand.”
Vier
inzittenden werden op slag gedood, de eerste bestuurder overleed nog dezelfde
dag
terwijl Kolonel Brinsmead later in Australië aan zijn verwondingen
overleed.
Alleen de
radiotelegrafist
overleefde de crash.
Gezagvoerder: Th. Wiersma(†).
Tweede piloot: J. van Onlangs(†).
Boordwerktuigkundige: J.F.O.W.
Kotte(†).
Radio-telegrafist: G. van Zadelhoff.
Passagiers: Ch.A.A. Baudart(†). A. Borg(†). H.C. Brinsmead(†).
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
Over
de in het Siamese rapport genoemde oorzaken van het ongeval ontstond nogal wat
beroering in de Nederlandse pers. Ook al omdat getwijfeld werd aan de
bekwaamheid van
een onderzoeksteam uit een land dat zelf geen noemenswaardige
luchtvaartindustrie dan
wel -maatschappijen had.
De
genoemde oorzaken waren:
* Het noodluik boven de bestuurderszitplaatsen
was geopend.
* Het vliegtuig was niet correct
getrimd om op te stijgen bij de bestaande verdeling
van de zware belasting.
* Met de wind mee starten heeft een
verlengend effect op de startaanloop.
* Het niet afbreken van de start nadat
deze na een aanloop 800 à 1000
meter nog geen
normaal verloop had.
Natuurlijk
werden in Nederland ook nog eens allerlei onderzoeken gedaan, zoals starten
met
geopend noodluik e.d. maar primair werd door de Nederlandse deskundigen ook als
oorzaak genoemd het niet afbreken van de start toen duidelijk werd dat het
toestel
slecht loskwam.
In dit
verband moet nog genoemd worden het feit dat de gezagvoerder psychisch in een
slechte conditie was, hij leed nl. aan ernstige neerslachtigheid.
Ook
hanteerde de KLM destijds een opmerkelijk beloningssysteem: de piloten werden
betaald op basis van een vast bedrag én een vlieggeld, waarbij het laatste het
meeste
gewicht in de schaal legde. Deze twee zaken zouden, gecombineerd,
aanleiding kunnen
geven tot onjuiste beslissingen.
Allerlei
andere feiten dan wel veronderstellingen die de ronde deden zoals de eventuele
overbelasting, motorstoringen, toch nog een landingspoging, e.d. werden na
onderzoek
als onjuist gekwalificeerd. Vaak werden die gemotiveerd door de,
begrijpelijke, wens van
collega-bemanningen om de oorzaak in de techniek te
zoeken.
“De technische kwestie i.c. de oorzaak, die
het stijgvermogen dusdanig ongunstig
beïnvloedde, dat het vliegtuig niet
normaal loskwam, is van secundair belang.”
Uit een foto-album van Jan Hondong kwamen deze drie unieke foto's tevoorschijn!
Met dank aan
Jan Timmermans van het Graafs Museum.
Het
Siamesche onderzoeksrapport zodat uzelf conclusies kunt trekken.
(Coll. H. Dekker).
NB. De
onderzoeksverslagen in het archief van de Raad voor de Luchtvaart zijn
geheim. Maar aangezien het archief
van de Commissie Verhoging
Veiligheid Luchtverkeer integraal naar het Nationaal Archief is
gebracht en het
verslag van dit ongeval daarin aanwezig was, kan dit
daar
wél geraadpleegd worden.
Het toegangsnummer is 2.16.57.26 en ook 2.16.57.28.
Aanvulling 2023: Inmiddels is de regeling t.a.v. de geheimhouding van het door mij bewerkte archief van de Raad
voor de Luchtvaart in zoverre veranderd, dat de termijn van 75 jaar (dus pas in 2073!) die eerst voor het gehele
archief gold, gewijzigd is in 75 jaar na afsluiting van het onderzoek c.q. de publicatie van het Eindverslag.
18.12.1931 PH-AGR Fokker F.VIIb-3m
5187 Marseille(F) Terug / Top
Motorstoring. Een nieuwe motor
werd nagevlogen.
Gezagvoerder: R. Sillevis. Copiloot: L.A. Brugman. Boordwerktuigkundige: C. den Blanken.
Telegrafist: H. Dené.
29.12.1931 PH-# #
=
Montlognon(F) Terug / Top
