08.01.1935   PH-AGQ   Koolhoven F.K.41            4105        Vreewijk       Terug / Top
Op kruishoogte aangekomen na de start vanaf Waalhaven, hield de motor er plotseling mee op.
Bij de daaropvolgende noodlanding konden nog net de daken van een huizenrij vermeden worden,
maar tijdens de uitloop over een slootje 'wippen' lukte slechts gedeeltelijk.
De linker wielpoot sloeg tegen de slootrand en brak af. Het toestel schoof nog een meter
of dertig door alvorens met een grondzwaai tot stilstand te komen.
Bestuurder: S. de Mul.
 
      Foto beschikbaar gesteld door Hans Mooren.
     
  
 Hieronder twee krantenfoto's, de rechter komt uit de Leeuwarder Courant van 9.1.1935.

 De rapporten betreffende de noodlanding van De Mul en Schmidt Crans, en het proefvluchtrapport van
 Schmidt Crans na de reparatie door Koolhoven.                                                 (Coll. H. Dekker)

              
12.01.1935   PH-12    Grunau 9 (ESG 29)           #           Eindhoven      Terug / Top
De bestuurder vloog het toestel tegen de grond en deed dat bovendien nog enigszins traverserend.
De schaats brak er onderuit.
Bestuurder: Davidson.
            
12.01.1935   G-ABJU   de Havilland D.H.80A Puss Moth  2156 Tandjongmeruk(PK) Terug / Top
De bestuurder was op de terugweg naar Groot Brittannië en had al wegens slecht weer een
noodlanding in Australië gemaakt.
Na de de oversteek naar Nederlands-Indie werd hij vermist en werd er met vliegtuigen naar hem
gezocht.
Men vond zijn toestel tussen Ramdang en Soerabaja maar de bestuurder was er niet meer bij.
Die bleek te voet en per bus op zoek te zijn naar brandstof. Dat had kennelijk wel enige
voeten in de aarde, op 20/2 kwam hij op Darmo aan.
Bestuurder: Lord Sempill.
 
      Bataviaasch Nieuwsblad d.d. 12.1.1935 via Karel Kalkman
     
 
13.01.1935   PH-12    Grunau 9 (ESG 29)           #           Eindhoven      Terug / Top
Bij de laatste landing die dag (22 vluchten) brak de 'linker achter boven' spandraad.
Bestuurder: Van Thijssens.
            
15.01.1935   G-ACZJ   Miles M.2H Hawk Major       122         Kampen         Terug / Top
Op zondag 13 januari arriveerde de Zweedse vlieger Von Schinkel met een passagier in zijn Hawk
op Schiphol.
Ze waren onderweg van Mombasa naar Zweden. Wegens mist bleven ze ook de maandag daar nog maar
dinsdag de 15e vertrokken ze weer. In de buurt van Kampen moesten ze vanwege de mist toch een
noodlanding maken.
Bestuurder: H.D. von Schinkel.
 
      De Tijd 16.1.1935 via K. Kalkman.
     
            
18.01.1935   PH-AJK   Koolhoven F.K.43            4305        Esschen(OO)    Terug / Top
Een leerling moest tijdens een oefenvlucht wegens een dichtgeslibde brandstofleiding een
noodlanding maken. Instructeur G. Bax was met de reparatiewagen meegekomen en vloog het
toestel weer terug naar Schiphol.
 
03.02.1935   PH-AJH   Koolhoven F.K.46            4601        Waalhaven     Terug / Top
De bestuurder zou wegtaxiën om een oefenvlucht te gaan maken. Het gedeelte van het veld
naast het platform was nogal drassig en daar moest dus rustig en beheerst gereden worden.
Al op het platform had hij echter de staart al omhoog en toen hij op het gras kwam was er
niet veel meer nodig voor een neusstand. En dat gebeurde dus ook. De schade viel mee, de
schroef was gebroken maar beplating en krukas bleven onbeschadigd.
Bestuurder: J.J. van Straaten.
    
     De NV NLS meldde het incident aan de directeur
      van de Luchtvaartdienst.               (Coll. H. Dekker)        
    

04.02.1935 G-ACSG de Havilland D.H.85 Leopard Moth 7066 Vlissingen/Deventer  Terug / Top
De bestuurder zou van Londen naar Enschede vliegen. Hij had onderweg wat oponthoud, zo stond
hij na een voorzorgslanding vanwege het slechte weer enige tijd bij Vlissingen aan
de grond.
Daarna moest een passagier te Rotterdam ingeklaard worden. En tijdens de laatste etappe bleek
dat Enschede voor het donker niet meer gehaald kon worden en maakte hij een voorzorgslanding
op de Bergweide te Deventer. De volgende dag vloog hij alsnog naar Enschede.
Bestuurder: J.A. Auping.
 
Het rapport van de gemeentepolitie van Deventer.                                          (Coll. Jan Evert Leeuw)

 
09.02.1935   D-#      #                           =           Son            Terug / Top
De bestuurder was onderweg van Hannover naar Hamburg en raakte verdwaald. Hij zette z'n
toestel in de buurt van Eindhoven aan de grond. Vandaar werd het over de weg naar Welschap
getransporteerd. Daar werd het door een instructeur opgehaald.
Bestuurder: Koch.
 
      Nieuwe Tilburgsche Courant 11.2.1935, via K. Kalkman.
     

25.02.1935   PH-AES   Koolhoven F.K.40            101         Schiphol       Terug / Top
Tijdens het taxiën zakten de wielen in de zachte aarde weg en omdat de bestuurder extra
gas gaf was een lichte windvlaag al voldoende om het toestel op de neus te zetten.
Schroef beschadigd, landingsgestel gebroken, vleugeltip beschadigd.
Bestuurder: J.J.E. Duimelaar.
 
     Het telefonisch bericht van de KLM.   (Coll. H. Dekker)
     
      
27.02.1935   D-EGIF   Heinkel He 72c            #          Nieuw Scheemda Terug / Top
De bestuurder raakte op z'n eerste solovlucht vanaf vliegveld Celle bij Hannover de
weg kwijt.
Na geruime tijd zoeken moest hij wegens brandstofgebrek een noodlanding maken.
Tot zijn verbazing bevond hij zich toen in Nederland. Na overnachting bij de eigenaar
van het weiland waarop hij geland was, D.J. Mellema, steeg hij de volgende ochtend
weer op.
 
     Bericht in de Alkmaarder Courant 28.2.1935.
     
            
05.03.1935   PH-#     #                           #           Schiphol       Terug / Top
Tijdens de vlucht van Londen naar Amsterdam brak de uitlaatklep van cilinder #6.
   
 Brief over het breken van de uitlaatklep en enige consequenties daarvan voor de inzet van de vliegtuigen.
                                                                                                (Coll. H. Dekker)

         
06.03.1935   PH-AIQ   Fokker F.XVIII              5310        Palembang(PK) Terug / Top
Wegens motorstoring (gebroken klepstoterhuis) kon de “Quartel” de retourvlucht (#224)
niet voortzetten.
De dienst werd overgenomen door de “Oehoe”.
Pas na een week oponthoud kon de vlucht voortgezet worden.
Gezagvoerder: G.J. Geysendorffer. Co-Piloot: J.S.W. van der Feijst.
Boordwerktuigkundige: J. Deltenre. Telegrafist: S. van Straten.
Zie ook de hierboven afgebeelde brief!

09.03.1935   PH-AED   Fokker F.VIII               5041        Schiphol       Terug / Top
Tijdens het taxiën sleepte de staart over een oneffenheid. Staartconstructie ontzet.
        
10.03.1935   PH-AED   Fokker F.VIII               5041        Rotterdam      Terug / Top
Echt ernstig kan het niet geweest zijn. De dag erna wordt een verbogen rompbuis gerapporteerd,
die veroorzaakt was door een gebroken pianodraad.
 
13.03.1935   PH-AIX   Pander Multipro             44          Amstelveen     Terug / Top
Noodlanding wegens motorstoring. De bemanning van een passerend militair toestel zag het
toestel daar staan, landde ernaast en de mecanicien kon het defect repareren.
Na een uur konden beide toestellen weer opstijgen.
Bestuurder Pander: Verhulst. Bestuurder militair vliegtuig: Postma.
 
     Algemeen Handelsblad 14.3.1935, via K. Kalkman.
     
        
15.03.1935   SU-ABI   de Havilland D.H.84 Dragon  6031        El Arish(YI)   Terug / Top
Het toestel kwam in een zandstorm terecht en dat veroorzaakte een dubbele motorstoring.
De noodlanding mislukte en de bestuurder en twee passagiers kwamen om het leven.
Eén van de passagiers was de heer Schmid Heiny, de directeur van de ENCI-fabriek te Maastricht.
Bestuurder: H. Spooner(┼).
Passagiers: Schmid Heiny; E. Schmid Heiny(┼).
 
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
  
20.03.1935   PH-AJC   Focke Wulf S.24C Kiebitz    93          Rijssen        Terug / Top
Noodlanding wegens motorstoring. Van Graft kwam vanaf Twente om de situatie te beoordelen.
Het defect was niet al te ernstig want vlak daarna werd het toestel door Willem van Graft
weer naar Twente gevlogen.
Bestuurder: J. Tempelman.
  
       De melding van de burgemeester van Rijssen aan de
         Luchtvaartdienst. (Gemeentearchief Rijssen 1.814.2  
                                  met dank aan Jan Evert Leeuw)
       
   
21.03.1935   PH-AJB   Pander EK 80                47          Eindhoven      Terug / Top
De bestuurder schatte bij zijn laatste landing z'n hoogte verkeerd. Het toestel plofte
van ongeveer tien meter hoogte met nauwelijks voorwaartse maar des te meer verticale
snelheid tegen de grond. Hierdoor stuikte de onderkant van de romp naar binnen.
Verbogen buizen en daardoor slap hangende besturingsdraden was het gevolg.
Bestuurder: Casteleijns.
 
De diverse commentaren op het ongeval én op de vliegstijl van dhr. Castelijns.                (Coll. H. Dekker)

 
21.03.1935   PH-32    Wolf Hirth Grunau 8         =           Schiphol      Terug / Top
Het zweefvliegtuig werd door de PH-FKA opgesleept, maar op een hoogte van 300 meter ontkoppelde
de bestuurder van het motorvliegtuig plotseling. De instructeur dacht eerst
dat z'n leerling ontkoppeld had maar besefte al snel dat de kabel nog aan de neus hing.
Toen daarop geprobeerd werd de kabel van de PH-32 los te koppelen lukte dit niet.
Dit betekende dus zweven en landen met de sleepkabel aan de neus.
Dat ging verder wel goed, maar hoe lager je dan vliegt hoe meer kabel over de grond
sleept en dat geeft dus steeds meer weerstand.
Tijdens de uitloop werd de neus dan ook naar links getrokken en kwam het toestel
tenslotte tegen paaltjes met prikkeldraad tot stilstand.
Instructeur : W.M. van Neijenhoff. Leerling: van Hulst.
   
     Het relaas van de instructeur.       (Coll. H. Dekker)
    
 
22.03.1935   PH-AFV   Fokker F.XII                5284        Schiphol      Terug / Top
De nadering werd te laag uitgevoerd en de wielen botsten tegen een hek.
 
28.03.1935   PH-AIJ   Fokker F.XII                5302        Athene(SX)     Terug / Top
Door een opstand in Griekenland werd het luchtverkeer ernstig gehinderd. De “IJsvogel”
kon niet regulier vertrekken en na veel moeite kwam er toestemming om op eigen risico
te starten.
Gezagvoerder: P. Both. Co-piloot: W.E. de Graaf. Boordwerktuigkundige: Chr. Biesheuvel.
Telegrafist: J.J. Stodieck.
            
00.03.1935   PH-AIH   Fokker F.XII                5300        =              Terug / Top
Tijdens de landing ontbrandde, vermoedelijk door zelfontbranding, een flare.
 
00.03.1935   PH-12    Grunau 9 (ESG 29)           #           =              Terug / Top
Een foto uit het jubileumboek van de EAC. Het bijschrift dateert hem in maart 1935 maar
uit het dagboek van de PH-12 blijkt niet dat er in die maand iets bijzonders gebeurd is!
 
     
 
03.04.1935   PH-AIH   Fokker F.XII                5300        Marseille(F)   Terug / Top
Uit het logboek van Indiëvlucht #221 blijkt dat het toestel uit Marseille vertrok met
een motor waarvan alle zuigerveren vastzaten. Met een propeller in verlaagde grote spoed
kwam het toestel in Amsterdam aan.
 
     Weer een probleem met een Wasp-motor. (Coll. H. Dekker)
    
 
05.04.1935   PH-AFU   Fokker F.XII                5247        Dortmund(D)    Terug / Top
Het vliegtuig vloog, met uitgelaten sleepantenne, in een hagel- sneeuwstorm die vergezeld
ging van onweer. Het werd getroffen door de bliksem en dat richtte nogal wat schade aan.
 
      Het inspectieverslag met een uitvoerige opsomming
       van de aangerichte schade.            (Coll. H. Dekker) 
     
 
06.04.1935   PH-AFL   Fokker F.XII                5242        Brilon(D)      Terug / Top
Na een tussenlanding te Halle-Leipzig op het traject Praag-Amsterdam vertrok het toestel
om 13.14 MET voor de laatste etappe. Om ongeveer 14.40 uur raakte het in een onweersbui
annex sneeuwstorm en om 14.50 werd Essen nog om een weerbericht gevraagd.
Toen meldde de telegrafist dat ze op 450 meter hoogte vlogen.
Daarna is er geen contact meer met het toestel geweest.
Afgaande op getuigenverklaringen heeft het toestel boven Brilon rondgecirkeld want het
werd daar enige malen gehoord, en ook in Hoppecke en Rösenbeck, dorpjes in de buurt ,
werd het gehoord.
Alle getuigen verklaarden dat het motorgeluid fluctueerde, er werd afwisselend gas
gegeven en teruggenomen. Tot op het laatste ogenblik.
Het Duitse ongevallenrapport komt tot de conclusie dat de bestuurder in het slechte
weer geprobeerd heeft grondzicht te houden. Aangezien op het moment van de bui het
zicht te Brilon minder dan 100 meter was kan dus geconcludeerd worden dat hij zeker
lager dan 100 meter gevlogen moet hebben.
Daarbij kwam hij in een dal terecht en toen hij daarin cirkelde, of wilde terugkeren,
is hij tegen een heuveltop gevlogen.
Het vliegtuig werd daarbij vernield en het vloog vrijwel onmiddellijk in brand.
De zeven inzittenden kwamen om het leven.
Gezagvoerder: P. Soer(┼)
Co-piloot:    E.A.J. Prillwitz(┼)
Bwk:          P. Welman(┼)
Bwk:          H. Wingelaar(┼)
Marconist:    Th.J. v.d. Klein(┼)
Passagiers: H.L.A. Briel(┼); W. de Vlugt(┼)
 
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
 
  Twee foto's uit het Duitse onderzoeksrapport.                                                (Coll. H. Dekker)
 
NB. De onderzoeksverslagen in het archief van de Raad voor de Luchtvaart zijn geheim.
Maar aangezien het archief van de Commissie Verhoging Veiligheid Luchtverkeer integraal naar het Nationaal Archief
is gebracht en het "Verslag betreffende het voorlopig onderzoek naar de ramp van de PH-AFL op 6.4.1935" daarin
aanwezig was,kan dit daar geraadpleegd worden. Het toegangsnummer is 2.16.57.63.
  
  Het Duitse onderzoeksrapport.                                                     (Coll. H. Dekker)        
11.04.1935   PH-AIP   Fokker F.XVIII              5309        Calcutta(VT)   Terug / Top
Een gebroken inlaatklep van motor #2 verhinderde het vertrek. De “Oehoe” vertrok daarom direct
uit Batavia en nam de post en passagiers mee naar Amsterdam.
Toen de “Pelikaan” gerepareerd was vloog die naar Batavia terug om de eigenlijk “Oehoe”
-terugvlucht uit te voeren.
Gezagvoerder: L.A. Brugman. Co-piloot: A. v.d. Sijde. Boordwerktuigkundige: J.P. Molenaar.
Telegrafist: H. Prins.
            
12.04.1935   PH-FKC   Koolhoven F.K.46            4605        Waalhaven      Terug / Top
De bestuurder botste in de uitloop na de landing tegen de rood/wit geverfde afbakening
van het veld. De romp schoot over het hout heen waardoor een groot gat in het linnen
ontstond.
Bestuurder: S. Hendriks Jansen.
     
      Het door het duo Asjes/Hoeven opgemaakte rapportje.
                                            (Coll. H. Dekker)
     
 
13.04.1935   PH-AIZ   Fokker F.XX                 5347        Schiphol       Terug / Top
Bij de landing werd de staartsteun vernield, het staartwiel werd de romp ingedrukt.
De volgende vlucht werd overgenomen door de PH-AFV.
        
13.04.1935   PH-AJA   Fokker F.XXXVI              5348        Berlijn(D)     Terug / Top
Richtingsroer beschadigd door de storm.
        
14.04.1935   D-EPEF   Klemm VL 26c V              441         Wilp           Terug / Top
Een Duitse leerling sportvlieger was van Essen opgestegen voor een vlucht naar Bremen.
Onderweg verdwaalde hij en zijn plan om de Rijn volgend, de weg naar Duitsland terug
te vinden moest hij wegens brandstofgebrek opgeven.
Na een tijdje zoeken zette hij z'n toestel in een weiland "aan de Voorstersteeg achter het
Buddezand" aan de grond.
Hierbij raakte hij een paar populieren. Na telefonisch contact met z'n basis arriveerden een
instructeur en twee helpers. Het toestel werd gedemonteerd en naar het noodlandingsterrein
op de Bergweide gebracht.
Daar werden de vleugels met "behulp van den heer H. alhier met triplex en linnen hersteld"
terwijl de instructeur het toestel naar Duitsland terug zou vliegen.
Bestuurder: W. Wolnij.
 
      Algemeen Handelsblad 15.4.1935, via K. Kalkman.
     
 
     Uit het wachtrapport van de Deventer gemeentepolitie.                (Coll. Jan Evert Leeuw)
     
  
16.04.1935   PH-AEF   Fokker F.VIII               5043        Rotterdam      Terug / Top
Gashandle gebroken.
 
20.04.1935   PK-#     Fokker F.VII                =           Semarang       Terug / Top
Overrun na de landing, gevolgd door neusstand.
 
     Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië
      24.4.1935, via K. Kalkman.
     
 
23.04.1935   PH-24    Hoekstra H-1                18          Terlet         Terug / Top
Noodlanding wegens een defect aan het richtingsroer. Geen schade.
 
      Algemeen Handelsblad 24.4.1935, via K. Kalkman.
     
 
24.04.1935   PH-AKH   Douglas DC-2-115E           1354      s.s. Deutschland Terug / Top
Tijdens het transport als deklast naar Cherbourg door zeewater beschadigd.
            
25.04.1935   PH-AII   Fokker F.XII                5301        Moulmein(XY)   Terug / Top
Nog een gebroken inlaatklep. Nu werd vanuit Rangoon een reserve-motor aangevoerd en duurde
het oponthoud drie dagen.
Gezagvoerder: G. Bax. Co-piloot: F.M. Sterk. Boordwerktuigkundige: H. de Jong.
Telegrafist: P.F. Bonder.
    
 Wéér een Wasp-motor met problemen.                                                              (Coll. H. Dekker)

         
25.04.1935   PH-AJP   Fokker F.XXII               5357        Malmö(SE)      Terug / Top
Vlak na het loskomen sloeg motor #3 af wegens, naar later bleek, onvoldoende brandstoftoevoer.
Hierna kregen de boordwerktuigkundigen de instructie steeds te starten met de kranen gesteld
op het gebruik van de handpompen. Storingen als deze hebben zich daarna (tot 14/7!!) niet
meer voorgedaan.
Wel is het voorgekomen dat, ondanks gebruik van de handpomp, de benzinedruk tijdens de start
verminderde.
Gezagvoerder: I.W. Smirnoff.
                                                  (Coll. H. Dekker)
     
        
29.04.1935   PH-AKL   Douglas DC-2-115E           1358        Rotterdam      Terug / Top
Uit de schoorsteen van een voorbijgaande sleepboot kwam een vonk, die kwam op het
aileron van de PH-AKL terecht. Het aileron verbrandde geheel, de schade was $ 665,45.
NB. Dat het op Waalhaven gebeurde, is een aanname van mij. Ik geloof niet dat deze situatie op een ander,
Nederlands vliegveld mogelijk was.
 
00.04.1935   SE-ACZ   Fokker F.XII                =           Hamburg(D)     Terug / Top
Noodlanding met schade die bij Fokker gerepareerd werd.
NB. Verder heb ik er geen informatie over, de hier genoemde identiteit is slechts een veronderstelling van mij!
 
      Het Vaderland 13.4.1935, via K. Kalkman.
     
 
06.05.1935   PH-AKB   Koolhoven F.K.43            4307        Twente         Terug / Top
Bij de nadering raakte het toestel de bomen langs de N/W kant van het terrein.
De schade bleef beperkt.
        
11.05.1935   PH-KLG   de Havilland D.H.60 Moth    388         Antwerpen(OO)  Terug / Top
Na de opening van het stationsgebouw op Eindhoven wilde de bestuurder met zijn passagier
nog even langs Antwerpen om daar artisjokken te kopen. Hierbij raakten ze verdwaald en
ten einde raad zetten ze het toestel maar aan de grond.
Het bleek dat ze nog slechts drie minuten van vliegveld Deurne af waren.
Een behulpzame toeschouwer liep nog gescheurde kleding op omdat hij door de draaiende schroef
geraakt werd.
Bestuurder: H.E. Rijnders.
            
12.05.1935   PH-AII   Fokker F.XII                5301        Basrah(YI)     Terug / Top
Wegens het slechte weer werd een voorzorgslanding gemaakt.
Gezagvoerder: G. Bax. Co-piloot: F.M. Sterk. Boordwerktuigkundige: H. de Jong.
Telegrafist: P.F. Bonder.
            
13.05.1935   PH-AIS   Fokker F.XVIII              5312        Hato(PJ)       Terug / Top
Het enige dat ik weet is dat het toestel op eigen kracht de hangaar inreed.
Hierbij werd de schroef beschadigd, het schadebedrag was Dfl. 932,-.
        
14.05.1935   PH-AIP   Fokker F.XVIII              5309        Bagdad(YI)     Terug / Top
Na vertrek richting Djask kwam het toestel in zandstormen terecht waarna de gezagvoerder
besloot terug te keren.
Gezagvoerder: E.E. Hulsebos. Co-piloot: H. Fuchs. Boordwerktuigkundige: J.J. Ruben.
Telegrafist: D.K.R. Sweitzer.
 
     Bericht in Het Vaderland 18.5.1935. (KB)
     
  
16.05.1935   PH-AJQ   Fokker F.XXII               5358        Croydon(G)     Terug / Top
Na de landing was het zicht vanwege de grondmist nogal slecht. Het toestel botste
tegen de baanverlichting; de schade was aanzienlijk Dfl. 17632,-.
Bestuurder: E. van Dijk.
NB. De datum van dit incident is mij niet duidelijk, een RLD-opgave geeft 16/5, een KLM-overzicht zegt 17/5,
een andere KLM-bron 16/5 en Jans in z'n dagboek 20/5.
   
  De telefoonnotities betreffende dit incident.                                                   (Coll. H. Dekker)

               
19.05.1935   PK-SAJ   Pander EG 100               45          Soerabaja      Terug / Top
De bestuurder had ter gelegenheid van een vliegdag, georganiseerd door de Nederlands- Indische
vliegclub, een demonstratie kunstvliegen gegeven en na zijn laatste stunt wilde hij besluiten
met een flick roll naar rechts. Verder laat ik hem zelf aan het woord:
“Het toestel maakte een volledige roll, schoot echter door en viel in een gewone rechter vrille.
Onmiddellijk redresseerde ik het vliegtuig door gas bij te geven en tegen te trappen, waarop
het toestel ogenblikkelijk in een linker flat spin schoot.
Tijdens deze flat spin heb ik alle pogingen in het werk gesteld uit deze toestand te geraken,
doch de motor pakte niet meer, en de roeruitslagen hadden niet de minste uitwerking.
Naar mijn schatting heb ik ongeveer 10 tot 11 slagen rondgedraaid.
Teneinde brandgevaar te voorkomen, heb ik vóór het toestel de grond raakte, het contact afgezet
en tevens duwde ik de stuurknuppel opzij teneinde verwonding daardoor te
voorkomen. M.i. is het blijvend ralenti draaien van de motor, ondanks dat ik volgas
gegeven heb, te wijten aan het, door de draaiing van het vliegtuig wegslingeren van de
benzine, waardoor de carburateur dus onvoldoende toevoer heeft gehad”
Het toestel sloeg achter de bomen op de heuvels van Goenoeng Sari tegen de grond.
De onderzoekscommissie had nogal kritiek op de hulpverlening, medische hulp was slechts toevallig
aanwezig en gereedschap om de klem zittende piloot uit het toestel te zagen, moest eerst uit
de werkplaats gehaald worden.
Ook kreeg het RSL opdracht het brandstofsysteem van de Pander nog eens aan een kritische
beschouwing te onderwerpen.
Bestuurder: M.F. Elkerbout.
   
   
De verklaring van Elkerbout die hij voor de  
onderzoekscommissie aflegde. (Coll. H. Dekker)

19.05.1935   PH-#     #                           #           Schiphol       Terug / Top
Het was druk op Schiphol want er werd een vlootschouw gehouden. De bestuurder, die naar
later bleek in kennelijk staat verkeerd, taxiede met hoge snelheid over het veld, over
het platform en kwam op twee meter afstand van een muur tot stilstand.
Omstanders bezwoeren hem uit te stappen maar hij gaf, tussen het publiek, juist weer
extra gas. Dezelfde omstanders verhinderden hem verdere acties door het toestel aan de
vleugelstijlen vast te houden en blokken voor de wielen te leggen.
Het juridische staartje bestond uit drie weken hechtenis en zes maanden ontzegging van
z'n bevoegdheid.
Bestuurder: “F.J.J.M. ten B., particulier, wonende te Engeland.”
 
     
 
28.05.1935   PH-AED   Fokker F.VIII               5041        Woensdrecht    Terug / Top
Het toestel was gecharterd om een gezelschap van 12 vooraanstaande Belgische directeuren, dat
die ochtend de gemoderniseerde LIGA-fabriek te Bergen op Zoom had bezocht, naar Waalhaven en
daarna naar Schiphol te vliegen. Helaas, de staartsteun van de Fokker bleek defect en Silberstein
steeg zonder passagiers weer op en het gezelschap werd per auto naar Waalhaven gebracht.
De rest van hun tocht, naar Amsterdam, terug naar Rotterdam en tenslotte naar Antwerpen werd
wel per vliegtuig gedaan.
Bestuurder: H. Silberstein. Boordwerktuigkundige: A. Verhoef.

30.05.1935   PH-12    Grunau 9 (ESG 29)           =           Eindhoven      Terug / Top
Bij zijn tweede vlucht werd de bestuurder d.m.v. een autostart tot tien meter hoogte gebracht.
Daarna zweefde hij enige seconden goed uit maar vanaf acht meter prikte hij
sterk bij en vloog het toestel tegen de grond.
De bestuurder brak z'n sleutelbeen, de ESG werd behoorlijk beschadigd, A-bok gescheurd,
knuppel verbogen, riemen gescheurd. De reparatie duurde ruim drie weken.
Bestuurder: Bügel.
 
01.06.1935   PH-AJA    Fokker F.XXXVI            5348         Parijs(F)      Terug / Top
Na de start te Brussel sprong er een band. De landing daarna, te Parijs, verliep zonder
problemen.
 
     Het bericht van Guilonard aan de Luchtvaartdienst.
                                             (Coll. H. Dekker)
     
 
01.06.1935   OO-ALY   Bulte RB.30 Sport           =           Terneuzen      Terug / Top
Noodlanding wegens motorstoring. Nog dezelfde avond weer opgestegen en naar Zoute gevlogen.
Bestuurders: J. Dupont en Frimout.
 
      De Tijd 3.6.1935, via K. Kalkman.
     
 
02.06.1935   D-#      #                           =           Haarle         Terug / Top
Een arbeider-telegrafist op wachtpost 26 te Haarle bij Hellendoorn zag een pak uit een Duits
verkeersvliegtuig vallen. Het bleek een koffertas te zijn met als inhoud twee hoge hoeden.
De koffer werd afgeleverd op vliegveld Twente.
 
06.06.1935   PH-17    Schneider Grunau Baby II    =           Schiphol       Terug / Top
De Baby werd na een demonstratie te Den Helder terug gesleept naar Schiphol.
Daar werd hevige remous ontmoet, zó hevig dat het instrumentenbord eruit werd geslingerd.
Na ontkoppeling werd veilig geland.
Bestuurder: C.W.A. Oyens.
            
08.06.1935   PH-AFV   Fokker F.XII                5284        Parijs(F)      Terug / Top
Na de start ontstond er een probleem met de middenmotor en men keerde terug.
De reparatie duurde te lang en de dienst viel uit.
Het toestel bleef in Parijs voor reparatie, maar ook dat liep niet voorspoedig;
op 11 juni wordt (dáár) weer een verbrande zuiger gemeld.
 
08.06.1935   D-#      #                           =           Leens          Terug / Top
Onderweg van Keulen naar Norderney raakte de bestuurder verdwaald en zette tegen negen uur
's avonds zijn toestel aan de grond in het bietenland van boer Hegge.
Na vergoeding van de schade aan de bieten (door het massaal toegestroomde publiek!) kon de
volgende dag weer opgestegen worden en naar Eelde gevlogen worden.
De passagier was daar per auto naar toe gebracht
        
09.06.1935   PH-AJZ   Koolhoven F.K.41            4107        Vlissingen     Terug / Top
De bestuurder landde met de wind in de rug maar dat hoeft op zich geen probleem te zijn.
Wèl een probleem was de touchdown, de eerste keer was de landing hard en trok hij weer
op, de tweede keer echter nog harder en bezweek het onderstel. Het toestel sloeg over
de kop en de motor brak uit z'n ophanging. Beide inzittenden raakten slechts licht gewond.
Bestuurder: P. Kousemaker.
 
Twee foto's uit Vliegtuigparade juni 1980.
 
 Bericht in de Vlissingsche Courant 11.6.1935. (Met dank aan Jan Evert Leeuw)

12.06.1935   PH-AKJ   Douglas DC-2-115E           1356        Schiphol       Terug / Top
Bij het uit de hangaar halen (taxiën?) botste het toestel tegen een sportvliegtuig.
        
14.06.1935   PH-AKL   Douglas DC-2-115E           1358        Palembang(PK)  Terug / Top
Door de sterke wind kon het toestel niet landen en werd de post boven het veld
uitgeworpen.
 
16.06.1935   PH-AJB   Pander EK 80                47          Eindhoven      Terug / Top
Noodlanding.
                  
22.06.1935   PH-FKA   Koolhoven F.K.46            4603        Schiphol       Terug / Top
De bestuurder kwam nogal laag binnen maar meende het veld wel te kunnen halen.
Hij gaf dan ook geen gas bij en kwam daardoor in botsing met een landingslicht.
Hij hoorde een tik, gaf toen wel gas bij om de naderingsoefening nog eens over te doen.
Toen merkte hij dat de besturing niet meer normaal was en zette het toestel maar snel
aan de grond. Het linker aileron bleek beschadigd.
Bestuurder: H.F. Mets.
 
 De rapportjes van de bestuurder en van de (waarnemend)chef-instructeur.                         (Coll. H. Dekker)

 
22.06.1935   PH-OVG   Avro 616 Avian IVM          R3/CN/421   Twente         Terug / Top
Bij de landing werd het toestel door een onverwachte windvlaag op de neus gezet.
De schroef werd beschadigd en moest vernieuwd worden terwijl aan de voorkant van de romp
diverse buizen opgestuikt werden.
Daar moesten door een bekwaam lasser (Eitingk) nieuwe buizen ingezet worden.
Bestuurder: J.Ph. van Gelderen.
 
Twee brieven van Willem van Graft aan de Inspecteur Luchtvaart.                                 (Coll. H. Dekker)

   
         Een werktekening t.b.v. het laswerk.                                     (Coll. H. Dekker)
       
   
25.06.1935   PH-LPS   Koolhoven F.K.46            4606        Yerseke        Terug / Top
De bestuurder was onderweg van Brussel naar Haamstede toen ter hoogte van het kanaal Hansweert -
Wemeldingen de motor onregelmatig begon te lopen.
Bezwerende handelingen hadden geen effect zodat een noodlanding onvermijdelijk was.
De keus viel op een tarwe-akker en dat het toestel dan door de remmende werking van het
gewas over de kop slaat was te verwachten.
De neus werd enigszins ingedrukt, de bestuurder had een buil op het voorhoofd.
Bestuurder: F.J. Philips.
 
                (Algemeen Handelsblad 27.6.1935 via K. Kalkman)
     

  Het rapport dat F.J. Philips bij de Luchtvaart-          Bericht in Het Vaderland 26.6.1935. (KB)
  dienst indiende.                  (Coll. H. Dekker)      Illustratie in Alkmaarder Courant 27.6.1935.

   
26.06.1935   PH-AKL   Douglas DC-2-115E           1358        Boedapest(HA)  Terug / Top
Vlak na vertrek uit Boedapest (Indië-vlucht #240) moest teruggekeerd worden wegens een gebroken
klep. De passagiers en de post werden vanuit Amsterdam opgehaald met de PH-AKQ.
Gezagvoerder: L. Sillevis. Co-piloot: H.J. Frenken. Boordwerktuigkundige: C. den Blanken.
Telegrafist: H. Dené.
            
27.06.1935   PH-AKN   Douglas DC-2-115E           1360        Athene(SX)     Terug / Top
Ook de volgende Indië-vlucht had tegenslag. Na de landing te Athene bleef de “Nachtegaal”
een nacht over. Tijdens die nacht werden de ailerons door storm beschadigd.
Inmiddels was de “Lijster” gerepareerd en die vertrok naar Griekenland om een passagier en
de post op te halen. De andere drie passagiers waren op een toestel van de Deutsche
Lufthansa gestapt en via Berlijn naar Nederland teruggekeerd.
Gezagvoerder: G.M.H. Frijns. Co-piloot: A. v.d. Sijde. Boordwerktuigkundige: P.B. Blok.
Telegrafist: J. Suttorp.
NB. Mijn bronnen zijn het (kennelijk in de war door al dat geschuif met toestellen!) niet geheel eens over de
bemanningen. Van bovenstaande twee toestellen worden de bemanningen ook precies andersom gegeven.
En een KLM-opgave zegt dat Parmentier de gezagvoerder was!
            
28.06.1935   PH-NLS   Koolhoven F.K.46            4602         Schiphol      Terug / Top
De bestuurder deed z'n behendigheidsproeven voor het vliegbewijs A. Bij de landing remde
hij te sterk met de handrem en ging de machine op de neus staan. Schroef gebroken,
motorbeplating ingedrukt en linker magneetkoppeling beschadigd.
Bestuurder: A.J. Marx.
   
      S. de Mul rapporteerde het gebeurde bij de
       Luchtvaartdienst.                   (Coll. H. Dekker)
     

29.06.1935   PH-AJR   Fokker F.XXII               5360        Waalhaven      Terug / Top
Toen het toestel over het veld taxiede sprong de linker ballonband en maakte het een neusstand.
De neus werd ernstig beschadigd, de reparatie duurde tot 12 augustus. 
Bij deze reparatie werden ook weer gewone banden en wielen, zoals bij de “Kwikstaart”
en de “Papegaai”, gemonteerd en werden ook andere modificaties, o.a. aan het
brandstofsysteem, uitgevoerd. (Inmiddels was de “Kwikstaart” verongelukt, zie 14 juli.)
Bestuurder: J. Duimelaar.
  
      De beschadigde neus van de PH-AJR.
                               (Hooftman's Vliegtuigencyclopedie No.13, blz.55)
     
 
 Een nota met twee telefoonnotities betreffen de PH-AJR en de PH-17.                          (Coll. H. Dekker)  

   
29.06.1935   PH-17    Schneider Grunau Baby II    =           Schiphol       Terug / Top
Bij een gummistart overtrok de leerlinge het toestel en gleed het af. Het sloeg tegen de
grond waarbij de bestuurster een ernstig beenfractuur en een gebroken sleutelbeen opliep.
Het vliegtuig werd ernstig beschadigd.
Voor illustratie, zie hierboven bij PH-AJR.
        
30.06.1935   PH-AJT   Koolhoven F.K.43            4303        Heston(G)      Terug / Top
Tijdens de landing botste de PH-AJT tegen een obstakel en werd ernstig beschadigd.
Het toestel werd te Heston door Airwork Ltd. gerepareerd.
 
Correspondentie over de reparatie van de PH-AJT bij Airwork,                                   (Coll. H. Dekker)

   
02.07.1935   PH-AFI   Carley Jumbo                1           Schiphol       Terug / Top
De Jumbo heeft deze maand een schade van Dfl. 300,- aan de staart opgelopen.
        
02.07.1935   PH-AJK   Koolhoven F.K.43            4305        Rotterdam      Terug / Top
Beschadigd door een paard.
        
05.07.1935   PH-JAC   Fokker C.1                  =           Coevorden      Terug / Top
De bedoeling was om boven de TT-races te Assen reclame te maken voor Harley-Davidson motoren.
De dag ervoor gestart vanaf Waalhaven moesten er vanwege het slechte weer al geland
worden op Soesterberg en tijdens deze vlucht waren ze de koers kwijtgeraakt en zetten
ze het toestel wegens brandstofgebrek ten Oosten van Coevorden aan de grond.
Met uit Zwolle aangevoerde brandstof kon de reis voortgezet worden.
Bestuurder: J.Th. Rijntjes.
 
     Bericht in Nieuwsblad van het Noorden 6.7.1935.
                               (met dank aan Doewe Pelleboer)
     
 
06.07.1935   PH-ADO   Fokker F.VIIa               4983        Eelde          Terug / Top
Het toestel werd beschadigd door een ongewild heftige beweging tijdens een oefenvlucht
met jonge vliegers. 
Er zaten gaten in het romplinnen en dat van de vleugel, van het achter bagageruim waren ook
buizen ontzet. De oorzaak was een bevroren snelheidsmeter waarop de bestuurder te laat en
te heftig op reageerde. Hierdoor verloor hij de controle over het vliegtuig.
Elders wordt voor dit incident ook datum 12/7 gegeven. En dat blijkt niet correct te zijn.
Ronald Dijkstra leverde de tekst uit Rapport S.92 die bewijst dat 6/7 de correcte datum is.
 
10.07.1935   PH-FKC   Koolhoven F.K.46            4605        Waalhaven      Terug / Top
Tijdens de start drukte de bestuurder abusievelijk de brandstofkraan dicht en sloeg de motor af.
Voor hij echter het toestel tot stilstand kon brengen botste het tegen de prikkeldraad omheining
en sloeg over de kop. Het werd vrij ernstig beschadigd, de bestuurder bleef ongedeerd.
Bij de reparatie werd ook de constructie van de brandstofkraan gewijzigd.
Bestuurder: Carabin.
De door Tubantia genoemde naam is bij insiders niet bekend, het zal dus de wél bekende F.N. Carabain
geweest zijn!
                                     Leidsche Courant 11.7.1935, via K. Kalkman.                              (Coll. H. Dekker)
     
 
 Het verzoek om toezicht op de reparatie uit te             Bericht in Tubantia 10.7.1935.
 oefenen.                                (Coll. H. Dekker)                                (Coll. Jan Evert Leeuw)

 
10.07.1935   PH-WPK   Wiley Post                  11          Schiphol       Terug / Top
De bestuurder had al enige starts en landingen gemaakt, toen hij voor de vierde vlucht eerst
naar loods C taxiede om de monteur van z'n toestel aan boord te nemen.
Bij de start voor deze vlucht was de wind wat gaan liggen, was het toestel iets zwaarder
en de bestuurder volgens eigen zeggen “geïrriteerd”.
Hij trok het toestel wat te vroeg los en dat zou nog niet zo erg geweest zijn, maar toen hij
vlak na het loskomen de rand van het veld dichterbij zag komen wilde hij om, achteraf ook voor
hemzelf niet verklaarbare redenen, boven het veld blijven.
Hij maakte een scherpe bocht en dat kan met een vrijwel overtrokken toestel niet goed gaan.
Het gleed af en sloeg tegen de grond. Het werd zeer ernstig beschadigd en het werd, hoewel
er wel plannen geweest zijn, niet meer gerepareerd.
Bestuurder: F.J. Koch.
     
     De heer Koch meldde het ongeval aan de Luchtvaardienst.  (Coll. H. Dekker)
     
   
11.07.1935   D-#      DFS Rhönadler "dr. Leonhard" =           Heerlen       Terug / Top
Tijdens een vlucht ondervond de bestuurder veel thermiek waardoor hij tot wel 2000 meter
hoogte steeg. Als gevolg daarvan en mede door de sterke Oostenwind werd hij uit de koers
gedreven en moest in Limburg een buitenlanding maken.
Hierbij liep hij geen letsel op, maar de romp het zweefvliegtuig brak.
Het werd nog dezelfde dag gedemonteerd en per vrachtauto naar Duitsland teruggebracht.
Bestuurder: H. Heidrich.
 

           
12.07.1935   PH-ADO   Fokker F.VIIa               4983        Eelde          Terug / Top
Het toestel werd beschadigd door een ongewild heftige beweging tijdens een oefenvlucht
met jonge vliegers. Er zaten gaten in het romplinnen en dat van de vleugel, van het
achter bagageruim waren ook buizen ontzet. De oorzaak was een bevroren snelheidsmeter
waardoor het vliegtuig buiten controle van de leerlingvlieger raakte.
NB. Op een lijst van de TD-KLM wordt de datum gegeven als 6/7.
 
14.07.1935   PH-AJQ   Fokker F.XXII               5358        Schiphol       Terug / Top
Kort na het loskomen werkten de beide linker motoren onvoldoende, om ongeveer binnen
een minuut na het loskomen min of meer geheel op te houden.
Het toestel heeft vervolgens op geringe hoogte een vlakke linker bocht beschreven
waarna het even rechtuit vloog en vervolgens een scherpe linker bocht heeft gemaakt,
afglijdend over de linker vleugel.
De linkervleugel sleepte over een afstand van tien meter over de weg waarna het
vliegtuig tegen de dijk van de in aanleg zijnde weg van Sassenheim naar Amsterdam is gebotst
en links om de topas draaiend tot stilstand kwam.
Het werd daarbij ernstig beschadigd en kort na de botsing vloog het in brand.
Op de steward na kwam de gehele bemanning om het leven, en ook twee passagiers
kwamen om.
Als oorzaak formuleerde de commissie 'verminderde brandstoftoevoer naar de motoren'.
Zie hierover ook het gebeurde op 25 april te Malmö.
Bestuurder:  H. Silberstein(†)
Telegrafist: G.F. Nieboer(†)
Bwk:         G. Brom(†)
Bwk:         L.J. van Dijk(†)
Steward:     J. Haberer
 
Passagiers: C.M. Apell; J. Carlstedt; K. Classen; L. Classen; H.M.J. Combes; J.S. Faulkner
R. Fraser; A.W.F. Gauffin; Hellström; H.C. Hodson(†); J. Joseph; W.E. Newman(†);
W.E. Newman; O. Peterson; F.A. Pitel; W.F. Freschow.
 
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
 
  Een drietal foto's van deze ramp. Vooral de eerste twee zijn bijzonder. Ze zijn gemaakt op het platform
  enige minuten voor de start en de tweede na het ongeval.                    (Met dank aan F. Notten-Grotenhuis)
 
       Van de rampplaats bestaan talloze foto's. Eén leek me wel genoeg.
       Trouwens, de ambulance is een Chevrolet Standard Mercury met een Werkspoor carrosserie
       van de Amsterdamse GG&GD.                                        (Coll. Gerard Koppers via Hans Waldeck)
     
   
   De laatste pagina's uit het verslag van de onderzoekscommissie, gevolgd door een brief betreffende de
   storingen in de benzinetoevoer die al eerder zorgen baarden.                                 (Coll. H. Dekker)
 
NB. De onderzoeksverslagen in het archief van de Raad voor de Luchtvaart zijn geheim. Maar aangezien het archief
van de Commissie Verhoging Veiligheid Luchtverkeer integraal naar het Nationaal Archief is gebracht en het
"Verslag ongeval PH-AJQ op 14.7.1935" daarin aanwezig was, kan dit daar geraadpleegd worden.
Het toegangsnummer is 2.16.57.3 en ook 2.16.57.4.
 
14.07.1935   PH-AKJ   Douglas DC-2-115E           1356    Berkel-Rodenrijs   Terug / Top
Het toestel vloog zó laag over een weiland dat een paard op hol sloeg. Dat sprong over
de omheining en een groentekas in. Hierbij werd het zodanig gewond dat het afgemaakt
moest worden. Een latere eis tot schadevergoeding werd trouwens door de rechter afgewezen.
 
15.07.1935   PH-JAC   Fokker C.1                  =           Leeuwarden     Terug / Top
Noodlanding wegens een lekke olieleiding.
 
     Bericht in de Leeuwarder Courant 16.7.1935.
     
   
17.07.1935   PH-AFS   Fokker F.VIIb-3m            5263        Brussel(OO)    Terug / Top
De telegrafist zou het toestel verplaatsen, de staartsteun bleef haken achter een
betonnen plaat van een benzineput. Dat leverde schade op Dfl. 40,-.
        
17.07.1935   PH-AKM   Douglas DC-2-115E           1359        Bushir(EP)     Terug / Top
De landing op de avond van 16 juli verliep normaal. De start vond plaats op 17 juli vóór
zonsopkomst, bij helder maanlicht en zeer goed weer. De temperatuur was hoog (40 à 45° C),
maar normaal voor dit gebied. Er stond slechts een geringe wind richting zee.
De startbaan was op de voor Bushir gebruikelijke manier uitgezet door de agent van de KLM.
Hiervoor werden stallantaarns gebruikt, die goed kunnen worden waargenomen vanuit de cockpit,
en gedurende de start ook goed waargenomen zijn.
Het toestel was niet te zwaar beladen (ca. 70 kg onder vollast).
De ladingsverdeling was overeenkomstig de voorschriften.
De motoren werkten normaal vóór en tijdens de start.
Het terrein was slecht. Ook in het gunstigste gedeelte, waar de startbaan was uitgezet,
was de grond meer ongelijk en meer hobbelig dan op ieder ander veld op de Indië-route.
Deze oneffenheden in aanmerking genomen, verliep het eerste gedeelte van de start normaal.
Nadat over enige afstond volgas gereden was, werd een niet hevige stoot ondervonden,
waarop het toestel zich enige meters van de grond verhief.
In de lucht week het toestel eerst naar links af, maar kwam daarna, enige seconden nadat
het was opgesprongen, naar rechts overhangend, weer met de grond in aanraking.
De stoot bij het aan de grond komen was wel heviger dan bij het opspringen, maar minder
hevig dan die bij een forse landing wordt gevoeld.
Ongeveer op dat ogenblik of kort daarna werd door de gezagvoerder “gas-af” gecommandeerd,
waarop de claxon begon te loeien ten teken dat het rechter onderstel niet meer in de normale
toestand verkeerde.
De gezagvoerder kon niet verhinderen dat het toestel naar links uitliep.
Nadat het een draaiing van circa 110° naar links gemaakt had, waarbij het enigszins naar
rechts helde, kwam het tot stilstand. Ongeveer op hetzelfde ogenblik werd een begin van brand
bij de rechter motor opgemerkt. De passagiers en de bemanning konden het toestel door de normale
uitgang verlaten zonder ongelukken.
Buiten gekomen werd opgemerkt dat het linker onderstel intact was; het rechter was gedeeltelijk
ingedrukt dan wel doorgeknikt.
Door het vuur werd het toestel, behalve het achterste deel, nagenoeg geheel vernield.
De bagage en de post gingen daarbij verloren.
Waarom de contacten niet werden afgezet, de brandstofkranen niet werden afgesloten en de
Lux-brandblusser niet in werking werd gezet, wordt uit de verklaringen van de bemanning
niet duidelijk.
Gezagvoerder: J.J. Hondong. Co-piloot: K.J.T.M.F.F.M. Freiherr von Rüpplin Keffikon.
Boordwerktuigkundige: M. Veenendaal. Telegrafist: H.H. van der Smagt.
 
NB. De onderzoeksverslagen in het archief van de Raad voor de Luchtvaart zijn geheim. Maar aangezien het archief
van de Commissie Verhoging Veiligheid Luchtverkeer integraal naar het Nationaal Archief is gebracht en het
"Verslag ongeval PH-AKM op 17.7.1935" daarin aanwezig was, kan dit daar geraadpleegd worden.
Het toegangsnummer is 2.16.57.6 en ook 2.16.57.7.
  
 Twee unieke foto's van de uitgebrande "Maraboe".     Met dank aan Jan Timmermans van het Graafs Museum.
 
 

	Ook van de zoon van Rüpplin von Keffikon komen, via Jan Timmermans van het Graafs Museum, onderstaande vier foto's.
Deze vier foto's werden gemaakt op 22 juli 1935.

 
      Bestudering van deze foto die in het ongevalsdossier was bijgevoegd
      leidt tot de conclusie dat het de stuurboordmotor met landingsgestel
      moet zijn. Aan de positie van het wiel te oordelen is de constructie
      niet belast, mogelijk is de foto tijdens een takelactie genomen.
      Bovendien is de band nog intact en Veenendaal verklaarde dat beide
      banden 'geploft' waren.
      Mogelijk zelfs tijdens de inspectie (op Andir) na de harde landing op
      Bushir, tien dagen voor deze crash.
                                                      (Coll. H. Dekker)
     
 
 Het relaas van vliegtuigbestuurder Hondong in het RSL-onderzoeksverslag.                       (Coll. H. Dekker)

   
 Het ongeval veroorzaakte enige beroering in de dagbladpers. Bericht in Het Vaderland 19.7.1935. (KB)

 
Nog twee foto's van Jan Timmermans. Het gezelschap bestaat ongetwijfeld uit bemanning en/of passagiers van
de "Maraboe". De namen van alle betrokkenen zijn bekend, maar wie we hier zien niet.
Als u personen herkent, hoor ik het graag van u!
Inmiddels heeft Geert Veenendaal gereageerd, hij herkende zijn grootvader
Marinus Veenendaal, de BWK van de Maraboe.
Deze staat op de rechter foto rechts, naast Jan Hondong (korte broek, (poets)doek),
het is de man met de krullen en de sigaret.
En de zoon van Rüpplin von Keffikon herkende zijn vader! Op de rechter foto achteraan,
uiterst links, en op de linker foto ook achteraan, achter Jan Hondong.
Als de dame op de linker foto een baby draagt, en dat is niet duidelijk te zien, dan
zal het mevrouw Ottens zijn, zo niet dan kan het ook mej. Kennedy zijn.
 
Oók over de passagiers is dank zij Jan Huigen van Kersbergen meer bekend geworden.
Aan boord waren de dames Kennedy en mevr. Ottens met haar dochtertje van 6 maanden.
En de heren Euwens, F.M. van Westreenen, P.J. van den Broek, M. Stufkens en lt. Bromilow.
Weliswaar met soms enige twijfel, kunnen nu de volgende opsommingen gemaakt worden:
 
linker foto.                          rechter foto
    2       6  7    9                    5 6    7     8
 1  3  4  5       8                    1     2     3     4

1. Euwens                             1. Euwens
2. Rüpplin von Keffikon               2. J. Hondong
3. J. Hondong                         3. Veenendaal
4. Van der Smagt                      4. Van den Broek
5. Mevr. Ottens (ook foto 2)          5. Rüpplin von Keffikon
6. Van Westreenen                     6. Van der Smagt
7. Stufkens                           7. Van Westreenen
8. Veenendaal                         8. Stufkens
9. Van den Broek
 
NB. Een volgende reactie van Odette Dijt lijkt echter weer twijfel te zaaien.
Of geeft juist de oplossing van deze puzzel, dat is voor mij niet te beoordelen.
Odette herkent in no. 8 op de rechter foto en no.7 op de linker foto haar
oma Cornelia Ottens-Weiss en niet de hierboven genoemde Stufkens.
Dat zou betekenen dat de dame no. 5 op de linker dan mevr. Kennedy moet zijn,
evenals de dame op foto 2 bij de ongevalsbeschrijving.
 
18.07.1935   PH-AJP   Fokker F.XXII               5357        =              Terug / Top
Weer een geval van de lage brandstofdruk tijdens de start, ondanks het 'bijpompen' met
de handpomp.
Al eerder waren daar problemen meer geweest, Malmö 25 april en PH-AJQ 14 juli.
   
     De BWK rapporteerde het voorval aan de chef-TD.
                                            (Coll. H. Dekker)
     
        
20.07.1935   PH-AFZ   Pander EF 85                31          Soesterberg    Terug / Top
Na ongeveer 20 minuten vliegen begon de motor kuren te krijgen. Hij begon onregelmatig
te lopen en bij de nadering van Soesterberg begon hij ook erg te roken.
Toen het toestel tenslotte stilstond op het platform liep er olie uit de uitlaatpijp van
cilinder #4.
Bestuurder: H.M. Schmidt Crans.
   
 De rapporten betreffende de motorstoring en de reparatie.                                      (Coll. H. Dekker)

 
20.07.1935   PH-AKG   Douglas DC-2-115E           1335      San Giacomo(HB)  Terug / Top
Om 11.36 vertrok het toestel uit Milaan richting Frankfurt.
Op 5000 meter hoogte kreeg het ernstig last van ijsafzetting. Deze werd asymmetrisch
van de schroefbladen geslingerd zodat er hevige trillingen ontstonden.
Er zat niets anders op dan lager te gaan vliegen, maar bij deze weersgesteldheid
verdween de ijsafzetting pas onder de 3000 meter.
Maar op die hoogte aangekomen was het toestel al omringd door bergtoppen die hoger waren.
En bovendien waren ze door de laaghangende bewolking onzichtbaar.
De gezagvoerder besloot echter niet om terug te keren maar om laagvliegend te proberen
de vlucht voort te zetten.
De weerberichten waren zodanig dat, volgens de Zwitserse autoriteiten een ervaren
alpenvlieger in geen geval de methode van vliegen met grondzicht zou hebben gekozen.
De Zwitserse onderzoekscommissie nam vervolgens aan dat de bestuurder, op zicht
vliegend, bij Bellinzona het verkeerde dal had gevolgd naar St. Bernardino i.p.v.
naar Brasca en voor de St. Bernardinopas, in buitengewoon slechte weersomstandigheden
terechtgekomen, vastgelopen was tussen de bergen.
Het toestel werd voor het eerst te St. Bernardino gehoord om 12.10 uur.
Op dat moment had de bestuurder wellicht nog enig grondzicht, maar omdat de lucht
boven hem dicht trok en er zware wolken hingen, durfde hij niet meer te stijgen
vanwege het risico tegen de bergtoppen te botsen.
In deze dalkom heeft het vliegtuig enige malen gecirkeld.
Het zicht was in dat gedeelte zó slecht dat automobilisten hun lichten aandeden.
Daarna heeft de vlieger, een opening ziende, een lager gelegen dal gevonden.
In dat dal heeft hij weer vijf à zes bochten gemaakt en is tenslotte door een zeer
nauwe opening in het laagst gelegen dal geraakt waar het ongeval tenslotte plaatsvond.
In dit dal vloog het toestel in zware regen onder het wolkendek en maakte weer enkele bochten. 
Zeer waarschijnlijk heeft de bestuurder bij de laatste bocht getracht te landen op
een terreingedeelte, waar weliswaar niet een landing met behoud van vliegtuig kon
worden uitgevoerd, doch wel een kans bestond, dat de inzittenden het ongeval zouden
kunnen overleven.
Op de voorgenomen noodlanding wijzen de uitgedraaide landingsklappen; het landingsgestel
was in, doch dat is geheel verklaarbaar gezien de gesteldheid van het terrein.
Vlak voor de uiteindelijk crash hebben getuigen sirenegeloei gehoord, gepaard gaande met
vermindering van het motorlawaai.
Dit is in overeenstemming met het afsluiten van de gastoevoer vóór de voorgenomen noodlanding.
Het vliegtuig is vóór de plaats, waar hoogstwaarschijnlijk de noodlanding zou worden
uitgevoerd, een kabel van een houttransportband gepasseerd.
De onderzoekers namen in eerste instantie aan dat het vliegtuig deze kabel geraakt had,
maar dat werd door nader onderzoek niet bevestigd. Zie hieronder!
Eén der passagiers, J. van Langen (in het Duitse onderzoeksrapport consequent 'de Lange'
genoemd) maakte tijdens de vlucht aantekeningen in zijn notitieboekje.
Dat werd na de crash teruggevonden en pagina's daaruit werden bij het onderzoeksrapport
gevoegd.
 

	Pian San Giacomo was een gehucht in de gemeente Mesocco, vandaar dat op het graf van bemanningsleden Feijst en Aafjes op Zorgvlied als plaats van overlijden Mesocco staat.                                         Foto: Jelmer Helmhout

 
                                                                          (Coll. H. Dekker)
 
Het boekje waaruit ik deze kopieën destijds heb gemaakt word nu bewaard in het persmuseum.   (Coll. H. Dekker)
 
De onderzoekscommissie veronderstelde ook dat de gezagvoerder het met minimale snelheid
vliegende toestel voor deze kabel opgetrokken had. Hierdoor zou het dan natuurlijk
overtrokken geraakt en afgegleden zijn.
Hoewel het een zeer waarschijnlijke gang van zaken zou zijn, zijn er geen bewijzen voor
gevonden. Als dat überhaupt al mogelijk zou zijn...
Volgens een ooggetuige zou op het laatste moment een naar links draaiende beweging zijn
uitgevoerd, hetgeen een uitwijkmanoeuvre suggereert.
De dagbladpers noemt deze manoeuvre, die tot het uiteindelijke afglijden geleid zou hebben,
niet en dat is dan ook waarneembaar in de diverse beschrijvingen die hiervan te vinden
zijn en waarvan de schrijver duidelijk niet beschikte over de mij wèl te beschikking staande
onderzoeksrapporten.
Toch is het, naar mijn mening, de meest waarschijnlijke oorzaak van de door diverse
bronnen genoemde uitwijkmanoeuvre naar links.
Het ongeval gebeurde volgens getuigen om 12.25 uur.
De botsing met de grond was zó hevig dat daarbij het voor-rompgedeelte en de cockpit
geheel werden vernield en de voorrand van de vleugel werd dichtgevouwen.
Het achterstuk van de romp brak af. Twaalf inzittenden moeten bij de botsing vrijwel
onmiddellijk zijn gedood, de stewardess stierf vlak nadat ze uit het wrak bevrijd was.
Gezagvoerder: J.S.W. van der Feyst(†)
Bwk:          J.C.J. Vocke(†)
Telegrafist:  R. Aafjes(†);
Stewardess:   A.E. Hermanides(†)
Passagiers: A.L. Content(†); A.A.Content(†); G.A. Flohr(†); S. Hoogstra(†);
J. van Langen(†); L.M. Nesbit(†); G.J. Philips(†); V. Philips-Hutubis(†); A.G. Watts(†).

NB. De onderzoeksverslagen in het archief van de Raad voor de Luchtvaart zijn geheim. Maar aangezien het archief
van de Commissie Verhoging Veiligheid Luchtverkeer integraal naar het Nationaal Archief is gebracht en het
"Verslag ongeval PH-AKG op 20.7.1935" daarin aanwezig was, kan dit daar geraadpleegd worden.
Het toegangsnummer is 2.16.57.5 en ook 2.16.57.8.
 
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
 
NB. - Het toestel is dus niet tegen een bergwand gevlogen zoals destijds in de pers werd gemeld en zoals ook
onlangs, in 2007, weer werd beweerd in 'Hét tijdschrift voor de Nederlandse luchtvaarthistorie'!
    - De aanduiding van de ongevalsplaats roept wel een vraagje op. In de rapporten wordt steeds het dal van
San Bernardino genoemd. Op de grafsteen van Van der Ferijst en Aafjes op begraafplaats Zorgvlied wordt
Mesocco genoemd. Dat ligt weliswaar in de buurt maar is toch iets anders...
 
  Enige pagina's uit het Zwitserse onderzoeksrapport.                                         (Coll. H. Dekker)

	De kabel waarvoor de "Gaai" uitgeweken zou zijn, werd nog apart door Bureau Veritas onderzocht. Er bleek (o.a.) uit dat het toestel de kabel niet had geraakt.                             (Coll. H. Dekker)

 
20.07.1935   PH-AKT   Douglas DC-2-115H           1366        Schiphol       Terug / Top
Een half uur na vertrek richting Londen landde het toestel weer. Enige blindvlieginstrumenten
werkten niet naar behoren en de bestuurder besloot terug te keren, ook al omdat de meteo
slecht weer had voorspeld.
Gezagvoerder: E. van Dijk.
     
     Bericht in Tubantia 22.7.1935.  (Coll. Jan Evert leeuw)
     
 
00.07.1935   PH-#     Zweefvliegtuig              =           Schiphol       Terug / Top
Bij het maken van een kleine sprong kwam het toestel bij de landing op het been van een
medeleerling terecht. Die liep een gecompliceerde beenbreuk op.
 
01.08.1935   PH-AKN   Douglas DC-2-115E           1360        Bagdad(YI)     Terug / Top
Staartwiel defect.
        
03.08.1935   PH-12    Grunau 9 (ESG 29)           #           Eindhoven      Terug / Top
Harde landing, hoogteroerkabel geknapt.
        
04.08.1935   PH-AJB   Pander EK 80                47          Valkenswaard   Terug / Top
Tijdens een overlandvlucht van Eindhoven naar Roermond begon ter hoogte van Weert de
motor in toerental terug te lopen.
De bestuurder keerde terug om te proberen Eindhoven nog te halen maar dat lukte niet.
Op een terrein drie km ten zuiden van Valkenswaard werd een correcte noodlanding gemaakt.
Nadat een monteur de bougies vervangen had en er was proefgedraaid startte de instructeur
weer.
Instructeur: A.R. Somer. Leerling: Tielens.
    
 Het rapport van de instructeur aangevuld met het commentaar van de Chef-TD.                   (Col. H. Dekker)

04.08.1935   PH-AKO   Douglas DC-2-115E           1361        Caïro(SU)      Terug / Top
De “Oeverzwaluw” maakte een extra vlucht naar Caïro en kreeg daar motorpech.
Gezagvoerder: E. van Dijk. Co-piloot: P. Noomen. Boordwerktuigkundige: Th.J. Hoogeveen.
Telegrafist: P.J. Oolgaard.
 
07.08.1935   PH-AEH   Fokker F.VIII               5045        Schiphol       Terug / Top
Vlak na de start voor een rondvlucht met 12 passagiers (schoolkinderen) hield motor #1
ermee op.
En aangezien motor #2 ook in toeren terugliep, maakte de bestuurder direct een noodlanding
in een naast het veld gelegen bietenland.
Dat was heel verstandig, beide brandstoftanks bleken leeg.
Bestuurder: Frenken.
 
     
 
 Het verslag van Inspecteur Luchtvaartdienst Van der Heijden.                                   (Coll. H. Dekker)
 
 Bericht in Tubantia 8.8.1935.                                                            (Coll. Jan Evert Leeuw)      
08.08.1935   PH-AKP   Douglas DC-2-115E           1362        Gaza           Terug / Top
Tijdens het taxiën kwam het toestel in het modderige veld vast te zitten.
        
10.08.1935   G-ACYT   de Havilland D.H.80A Puss Moth 2231     Willemspolder  Terug / Top
De bestuurder was onderweg naar Engeland toen hij boven Noord-Beveland problemen met de
benzinetoevoer kreeg.
Hij maakte een noodlanding op een stoppelveld tussen Kortgene en de haven van Geersdijk.
Daar kon hij het mankement zelf repareren en na een half uur oponthoud weer opstijgen.
 
      Bericht in Het Vaderland 11.8.1935. (KB)
     
        
12.08.1935   PH-AIJ   Fokker F.XII                5302        Waalhaven      Terug / Top
Bij de landing naderde de bestuurder te laag en het staartwiel sloeg tegen een slootkant.
NB. Een andere bron noemt 14/8 als datum.
            
14.08.1935   PH-AIO   Fokker F.XVIII              5308        Aruba(P4)      Terug / Top
Het vliegtuig deed dienst op de lijn Aruba-Curaçao en startte volgens de dienstregeling
om 11.15 uur. De bestuurder verzuimde voor de start de vastzetinrichting van het
hoogteroer los te maken en toen hij dat tijdens de aanloop merkte, lukte het niet meer.
Deze inrichting zit aan de stuurkolom en is gecombineerd met de borging van de ailerons.
Het is dus niet, zoals wel gepubliceerd is, een roerklamp.
Toen de bestuurder e.e.a. merkte was de staart al los, en toen de boordwerktuigkundige,
zonder dat de gezagvoerder daar opdracht voor gaf, begon te remmen was de neusstand
natuurlijk een feit.
Het voorste deel van de romp en de middenmoter en -schroef werden ernstig beschadigd.
Bestuurder: H. Dill. Boordwerktuigkundige: J. den Hartog. Marconist: R.H.Ch. van Haaren.  
 
 
     Het nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië, via K. Kalkman.
     
 
Correspondentie over het voorval en in hoeverre het management in de cockpit een rol had gespeeld. (Coll. H. Dekker)

17.08.1935    PH-JAC    Fokker C.I                 =         Leeuwarden      Terug / Top
Noodlanding als gevolg van een lekke olieleiding.
 
     Bericht in de Leeuwarder Courant 17.8.1935.
     
 
21.08.1935   PH-AKL   Douglas DC-2-115E           1358        Balkan         Terug / Top
Ergens boven de Balkan door de bliksem getroffen. Radio beschadigd.
        
02.09.1935   PH-AKU   de Havilland D.H.89A Dragon Rapide  6296  Schiphol     Terug / Top
Na de afleveringsvlucht werd het toestel bij de landing licht beschadigd.
        
03.09.1935   PH-AJH   Koolhoven F.K.46            4601        Schiphol       Terug / Top
Tijdens het taxiën bezweken enige spaken van het linker wiel. Het toestel zakte door en
de linker ondervleugel werd beschadigd. “De oorzaak moet wellicht worden gezocht in
eenige harde landingen, die met het toestel gemaakt zijn”.
 
     De melding van de NV NLS.             (Coll. H. Dekker)
     
 
05.09.1935   PH-AKY   Fokker C.X                  5380        Ankara(TC)     Terug / Top
De bestuurder zou het vliegtuig demonstreren voor een delegatie militairen en politici.
Na een reeks acrobatische figuren, wat ongeveer 15 minuten duurde, steeg hij tot
ongeveer 4000 meter en zette daar een verticale duikvlucht in.
Op naar schatting 2500 meter trok hij het vliegtuig langzaam uit de duik.
Plotseling werden kleine stukken bekleding waargenomen die van het vliegtuig afvlogen,
de linker vleugelhelft brak af.
Het vliegtuig ging in een vrille terwijl de motor hoorbaar bleef doorlopen.
Vervolgens brak de staart af en verdween het vliegtuig achter de heuvels..
Het toestel was neergestort op ruim twee kilometer van het veld, het was met de linker
zijkant tegen de grond geslagen. De bestuurder kwam om het leven.
Twee aanwezige Nederlanders, een kapitein-vlieger van het KNIL en een Fokker-bedrijfsingenieur
verenigden zich en vormden direct een ad-hoc onderzoekscommissie.
Zij kwamen tot de conclusie dat de oorzaak ongedempte vleugeltrillingen (“flutter”)
van de ondervleugel geweest moest zijn.
Hun zienswijze werd later bevestigd door het RSL-onderzoek, met dien verstande dat die
concludeerde dat deze trillingen geïnitieerd werden door de landingskleppen.
Dit was een modificatie die bij de voor Indië bestemde C.X's niet aangebracht werd en
waarop bij de bouw van de PH-AKY door het RSL geen toezicht was uitgeoefend.
Bestuurder: G. Sandberg(†).
 
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
 
 
     Tenslotte twee foto's van het wrak uit Hooftman's Vliegtuigencyclopedie No.13, blz 149.
 
 Op basis van de door Turkije geleverde gegevens kwamen de deskundigen van het RSL tot de conclusie dat
 flutter de oorzaak van het ongeval was geweest.                                                (Coll. H. Dekker)

07.09.1935   PH-12    Grunau 9 (ESG 29)           #           Eindhoven      Terug / Top
Schaats gerepareerd.
        
09.09.1935   PH-AKH   Douglas DC-2-115E           1354        =              Terug / Top
Ergens op de Malmö-route door de bliksem getroffen. Sleepantenne en schijnwerper beschadigd.
    
20.09.1935   PH-AKV   de Havilland D.H.89A Dragon Rapide  6292  Bassein(HS)  Terug / Top
Tijdens de ferry-vlucht naar Nederlands-Indië kreeg de bemanning te kampen met sterke
tegenwind en daardoor werd Rangoon met de aanwezige brandstof onbereikbaar.
De bestuurder zette het toestel op het strand te Haingyi aan de grond en pas drie dagen
later kon er, door sportvliegtuigen, brandstof aangevoerd worden om de reis voort te zetten.
Gezagvoerder: E. Fulford. Co-piloot: J. Vonk. Boordwerktuigkundige: S.J. Cope.
     
Het gehele verhaal stond in Het Vaderland 21.9.1935 en 23.9.1935. (KB)

20.09.1935   PH-HHH   Cierva C.30A                712         Balkbrug       Terug / Top
Het toestel werd voor demonstraties naar Eelde gevlogen. De bestuurder raakte verdwaald
en zette het toestel bij Balkbrug aan de grond.
Na de kaart (en omstanders) geraadpleegd te hebben, steeg hij weer op. 
Bestuurder: H.J. van der Velden.

     Bericht in Nieuwsblad van het Noorden 25.9.1935.
                                       (Coll. Doewe Pelleboer)
    
   
20.09.1935   PH-HHH   Cierva C.30A                712         Winschoten     Terug / Top
Toch niet goed gekeken (of geluisterd) want hij raakte wéér de weg kwijt.
Nu was hij genoodzaakt z'n autogiro bij Winschoten wegens brandstofgebrek aan de grond te
zetten.
Bestuurder: H.J. van der Velden.
 
        Bericht in Het Vaderland 21.9.1935. (KB)
     
   
21.09.1935   PH-HHH   Cierva C.30A                712         Groningen      Terug / Top
Goed, Groningen was gevonden. Bij de landing werd het toestel echter zodanig beschadigd
dat de demonstraties op vliegveld Eelde voorlopig uitgesteld werden.
Bestuurder: H.J. van der Velden.
 
                     (Coll. Gemeentearchief Groningen)
     
            
23.09.1935   PH-ADO   Fokker F.VIIa               4983        Schiphol       Terug / Top
Tijdens een nachtlanding tegen een hek met een stormlantaarn gebotst.
        
24.09.1935   PH-HHH   Cierva C.30A                712         Eelde          Terug / Top
Vandaag zouden de uitgestelde demonstraties plaatsvinden. Helaas, de las-reparatie die op de
21ste was uitgevoerd begaf het tijdens het taxiën na een proefvluchtje.
De organisatie van de manifestatie (“Noorderlicht 1935") besloot dit programma-onderdeel
maar helemaal te schrappen.
Bestuurder: H.J. van der Velden.
 
      Bericht in Nieuwsblad van het Noorden 23.9.1935.
                                      (Coll. Doewe Pelleboer)
     
   
24.09.1935   PK-KKH   Walraven W.2                =           Nifren(TC)     Terug / Top
Op 16 september uit Batavia vertrokken voor een vlucht naar Amsterdam werden de twee
inzittenden na een noodlanding in de buurt van Nifren op verdenking van spionage vastgehouden.
Op 27 september kwamen ze op Schiphol aan.
Bestuurder: Khouw Khe Hien. Co-piloot: C. Terluin.
            
 In Het Vaderland van 28.9.1935 stond een uitgebreid verslag van de tocht.
 Het gedeelte over de Turkse lotgevallen heb ik hieronder weergegeven. (KB)

27.09.1935   PH-HHH   Cierva C.30A                712         Woudenberg     Terug / Top

Het hield niet op! Tegen 12 uur landde de PH-HHH achter de boterfabriek op het terrein
van landbouwer C. Top. Vermoedelijk als gevolg van een defect aan de instrumenten.
Na zich georiënteerd te hebben steeg de bestuurder weer op en zette zijn tocht richting
Amsterdam voort.

07.10.1935   PH-AJH   Koolhoven F.K.46            4601        Eindhoven      Terug / Top
Bij een rugwindlanding kwam het toestel na een grondzwaai tot stilstand.
Onderstel gekraakt, ailerons losgeraakt, achterligger rechter ondervleugel gekraakt.
Bestuurder: Nieuwdorp.
            
     De telefoonnotitie van de melding.     (Coll. H. Dekker)
     

11.10.1935   PH-AKK   Douglas DC-2-115E           1357        H3(YI)         Terug / Top
Wegens slecht weer werd een voorzorgslanding gemaakt bij dit oliepompstation.
Gezagvoerder: W.C. van Veenendaal. Co-piloot: H.J. Frenken.
Boordwerktuigkundige: J.P. Molenaar. Telegrafist: H.C. Moulijn.
            
15.10.1935   PH-AKO   Douglas DC-2-115E           1361        Rangoon(XY)    Terug / Top
Staartvork gebroken.
Gezagvoerder: I.W. Smirnoff. Co-piloot: F.M. Stork. Boordwerktuigkundige: M. Weststrate.
Marconist: M.L. Koopman.
            
16.10.1935   PH-ABX   Fokker C.II                 1           Geldrop        Terug / Top
Tijdens een fotovlucht moest een noodlanding gemaakt worden.
Het toestel liep schade aan een vleugel op.
 
     Bericht in Het Vaderland 17.10.1935. (KB)
     
 
17.10.1935   PH-AIX   Pander Multipro             44          Geldrop        Terug / Top
Noodlanding
             Nieuwe Apeldoornse Courant 17.10.1935 via Nick Wiegersma
     
   
25.10.1935   PH-AFU   Fokker F.XII                5285        =              Terug / Top
             PH-AIE   Fokker F.XII                5292
             PH-AJR   Fokker F.XXII               5360
Wat er gebeurd is, is me niet duidelijk. In ieder geval veroorzaakte de PH-AJR schade
aan de andere twee. Maar of het nu een botsing was of dat de 'IE' tegen de 'JR' geblazen
werd, weet ik niet.
            
26.10.1935   G-ACYU   Klemm L 32                  402         Koepang(PK)    Terug / Top
De bestuurder was samen met zijn vrouw bezig met een lange-afstandsvlucht van Engeland
naar Australië. In Koepang (op Timor) kregen ze motorpech en moesten wachten tot met de
volgende Qantasdienst nieuwe onderdelen waren aangevoerd.
Bestuurder: N.B. Littlejohn.
            
     Bericht in Het Vaderland 27.10.1935. (KB)
     
   
30.10.1935   PH-AKO   Douglas DC-2-115E           1361        Bandoeng(PK)   Terug / Top
Dit was de geplande vertrekdatum. Maar het toestel was niet gereed en de vlucht werd
overgenomen door de PH-AKN “Nachtegaal”.
Op 9 november herhaalde zich dit op Andir, toen nam de PH-AKI “Kievit" de plaats van de
“Oeverzwaluw” in. Pas op 13 november vindt het uiteindelijke vertrek plaats.
Gezagvoerder: I.W. Smirnoff. Co-piloot: F.M. Stork. Boordwerktuigkundige M. Westrate.
Telegrafist: M.L. Koopman.

     Bericht in Het Vaderland 30.10.1935. (KB)
     

30.10.1935   D-EGUV   Heinkel He.72 Kadett        =           Delfzijl       Terug / Top
Het zou een oefenvlucht van Krefeld naar Bremen worden. Boven de Eems besefte de
bestuurder dat hij verdwaald was en dat er niet veel brandstof meer aan boord was.
Hij besloot tot een voorzorgslanding. Hierbij sloeg het toestel over de kop.
Bestuurder: H.J. Wingchen.
   

Bericht in het Nieuwsblad van het Noorden 30.10.1935 en de foto hieronder stond in de Nieuwe Leidsche Courant 1.11.1935.                                 (Coll. Doewe Pelleboer)

 
00.10.1935   PH-AJA   Fokker F.XXXVI              5348        =              Terug / Top
Tijdens de vlucht brak de ophanging van een rol van de gas-overbrenging van motor #2.
        
     De brief over het incident.           (Coll. H. Dekker)
     

02.11.1935   D-#      #                           #           Netterden      Terug / Top
De bestuurder was verdwaald en maakte ter oriëntatie een landing op het land van boer
Otten in de gemeente Gendringen.
Dat hij in Nederland was, was een verrassing voor hem. Bij de poging daarna op te
opstijgen werd de linkervleugel beschadigd. “Het toestel zal nu ter plaatse blijven
tot de schade aan de eigenaar van de grond zal zijn vergoed.”
   
     Bericht in Het Vaderland 3.11.1935. (KB)
     
 
Op de site van beeldbank Erfgoedcentrum Achterhoek Liemens (www.ecal.nu) vond
Jan Evert Leeuw onderstaande foto. Hij was daar echter gedateerd in 1939.
Maar nergens kan ik een referentie vinden dat bij Netterden in dat jaar een
noodlanding heeft plaatsgevonden. Dus voorlopig, onder veel voorbehoud, neem ik
aan dat de datering op de Ecal-site foutief is.
Ook lijkt het erop dat hiermee de identiteit van het toestel bekend is.
Helaas kan die niet eenduidig afgelezen worden en een zoektocht langs de
mij bekende bronnen heeft geen uitsluitsel gegeven.
 
     
Op bovengenoemde site stond onderstaand bijschrift.            Nick Wiegersma stuurde dit knipsel uit de Graafschapsbode van 4.11.1935
 Duits vliegtuig (dubbeldekker) van achteren gefotografeerd met hakenkruis op richtingroer, omgeven door
een menigte van toeschouwers.  Het toestel maakte een noodlanding juist op Nederlands grondgebied tussen
 Megchelen en Netterden. Op de voorgrond planken over het  grenskanaal "de Lander" of "Landeweer"
waarover het vliegtuig op Duits grondgebied werd geschoven. Van daaruit koos de tweedekker
die overwegend geel van kleur was wederom het luchtruim.

11.11.1935   PH-AEB   Fokker F.VIIa               3           Twente         Terug / Top
Bij de landing schoot er een rem los, de meeste schade die ontstond was aan de grasmat.
        
17.11.1935   PH-12    Grunau 9 (ESG 29)           #           Eindhoven      Terug / Top
Bij de achtste landing van deze bestuurder misrekende hij zich m.b.t. de wind.
Hij landde te ver op het veld en schoof aan het eind een droge sloot in. 
Een vleugel, de staart en het richtingsroer werden gekraakt.
Pas op 3 juli van het volgende jaar was het toestel weer gerepareerd.
Bestuurder: Verschuren.
 
20.11.1935   PH-IPM   General Aircraft Monospar ST-25 51  Burgesshill(G)     Terug / Top
Op weg naar Feltham trok bij Croydon alles dicht door zware mist. De bestuurder keerde terug
naar het Zuiden waar hij vlak terrein wist en zette bij een grondzicht van slechts vijf meter
het toestel aan de grond.
De volgende dag was het weer opgeklaard en kon van hetzelfde veld weer opgestegen worden.
Bestuurder: W.A. Rademaker.
  
25.11.1935   PH-AJR   Fokker F.XXII               5360        =              Terug / Top
Een ernstige motorstoring. Cilinder gescheurd en het uitlaatpoorthuis afgescheurd.
Geconstateerd werd dat er zich de laatste tijd (te) veel van dergelijke storingen bij
de Wasp-motoren voordeden.
   
Een brief met de beschrijving van de problemen en een opsomming van de storingen.                (Coll. H. Dekker)
        
00.11.1935   PH-AIX   Pander Multipro             44          #              Terug / Top
Er moest gerepareerd worden aan de achterste rompspant.
Tegelijkertijd werd de motor voor revisie naar Engeland gezonden.
Of e.e.a. het gevolg is van het incident in november is mij niet bekend.
 
     Brief van de heer Jacobs aan de Luchtvaartdienst
      over de reparatie.                     (Coll. H. Dekker)
     
        
00.11.1935   PH-AJG   de Havilland D.H.82 Tiger Moth 3190     Gravesend(G)   Terug / Top
Het Vliegveld van 27.11.1935 meldde: "Het A.A.C.-lid Noordink maakte eenige interessante
vluchten met den Tiger Moth naar Ipswich, waar hij op uitnemende wijze op weg naar Gravesend
een noodlanding volbracht om zich te oriënteren".
 
03.12.1935   PK-AFH   Fokker F.XII                   5342     Pakan Baroe    Terug / Top
Het wekelijkse Medan-Batavia toestel zakte bij het taxiën in de drassige grond weg.
Na uitgegraven te zijn gebeurde het 10 meter verderop nog eens.
Het vertrek werd uitgesteld tot de volgende dag.
In de verslaggeving meldt "Het Vliegveld" (van 15.1.1936) dat dit de derde keer was dat
zoiets gebeurde. Eerder was de PK-AFD al eens weggezakt en dáárvoor was een toestel bij
de landing tegen de betonnen rand van de landingscirkel, die inmiddels een drempel
geworden was, gebotst. Schade aan het onderstel dus.
 
     
     Nick Wiegersma stuurde deze foto uit Bataviaasch Nieuwsblad 6.12.1935 van
      "de PK-AFH in de modder"

08.12.1935   G-#      General Aircraft Monospar   =           De Krim        Terug / Top
Het toestel was onderweg van Hamburg naar Schiphol toen het in een zware sneeuwbui
terechtkwam.
Bij de noodlanding kwam het in de uitloop in een sloot terecht en sloeg over de kop.
Het toestel werd ernstig beschadigd.
Bestuurder: E. Walker Sykes.
 
        (Nieuwsblad van het Noorden 10.12.1935 via K. Kalkman)
     
 
     Bericht in de Alkmaarsche Courant 9.12.1935.
     
 
11.12.1935   D-ANAZ   Junkers Ju 52/3m            5128        Zaandam        Terug / Top
Meerdere malen gebeurde het dat Duitse civiele vliegtuigen opmerkelijke belangstelling
toonden voor militaire installaties. Dit is zo'n voorval.
Omstreeks half elf vloog dit toestel zonder enige noodzaak laag over het Staatsbedrijf der
Artillerie-Inrichtingen Hembrug.
 
17.12.1935   PH-ALB   De Schelde Scheldemusch     49          Vlissingen     Terug / Top
Het toestel was opgestegen voor een proefvlucht. Toen het een hoogte van ongeveer 50
meter had bereikt raakte plotseling de schroef los van de as.
De motor maakte direct heel veel toeren maar de bestuurder sloot het gas en probeerde
terug te komen naar het veld.
Dat lukte niet omdat bij het maken van een scherpe bocht de staartconstructie begon te
wringen. Achteraf bleek dat de wegvliegende schroef een der spandraden had doorgesneden.
Dus zat er niets anders op dan een noodlanding te maken op het terrein onder hem.
Dat was echter niet erg vlak en door een bult brak de vork van het neuswiel af terwijl
het toestel weer omhoog sprong. Bij de volgende harde aanraking met de grond kwamen ook
de wielen van het hoofdlandingsgestel scheef te staan.
Tenslotte rolde het door een ondiep slootje en kwam met de neus tegen de overkant tot
stilstand.
Bestuurder: W.A. Rademaker.
 
 

(Gemeente Archief Vlissingen)
	Twee foto's van het ongeval uit de collectie van Harro Ranter.

 
        Het rapport van NV De Schelde en het relaas van de bestuurder zelf.                             (Coll. H. Dekker)
 
18.12.1935   PH-AJJ   Koolhoven F.K.43            4304        Schiphol       Terug / Top
             526      Fokker C.I
Na het uitvoeren van de overlandvlucht  Schiphol - Soesterberg - Eindhoven - Vlissingen -
Haamstede - Rotterdam - Schiphol kwam de PH-AJJ om omstreeks 15.00 uur weer boven Schiphol
aan.
Daar vloog hij echter een geheel onreglementair circuit.
Boven het achter de Fokkerloods gelegen voetbalveld botste hij tegen de militaire
Fokker C.I 526 waarvan de bestuurder starts en landingen aan het oefenen was.
De linkervleugel sloeg tegen de mitrailleurring en de staartvlakken van de “526",
waarbij deze vleugel op ongeveer 2 meter van het uiteinde afbrak.
Na de botsing is de PH-AJJ nog even in z'n oude koers wankelend doorgevlogen, om
vervolgens in een steile duikvlucht, waarschijnlijk om de langsas draaiend, tegen de
grond te vliegen.
Bij de botsing met de grond is het vliegtuig in brand gevlogen en op de metalen delen
na geheel verbrand.
De bestuurder moet bij de botsing met de grond onmiddellijk zijn gedood.
Van de Fokker werden de staartvlakken beschadigd waardoor het toestel gedeeltelijk
onbestuurbaar werd. Het lukte de vlieger het vliegtuig in de Ringvaart van de
Haarlemmermeerpolder neer te laten komen.
Onder water zag hij nog kans zijn riemen los te maken en naar de oppervlakte te zwemmen.
Bestuurders: H.F. Mets(†) en G.A. Hinrichs.
  
Terug naar de opsomming "Ernstige ongevallen"
 
Nieuwe Tilburgsche Courant 19.12.1935, via K. Kalkman.

 Twee foto's van de uit het water geviste Fokker.                                               (Coll. H. Dekker)
  
NB. De onderzoeksverslagen in het archief van de Raad voor de Luchtvaart zijn geheim.
Maar aangezien het archief van de Commissie Verhoging Veiligheid Luchtverkeer integraal naar het Nationaal Archief
is gebracht en het "Verslag van het onderzoek naar de oorzaken van de botsing van PH-AJJ met de Fokker 526" daarin
aanwezig was, kan dit daar geraadpleegd worden.
Het toegangsnummer is 2.16.57.46.
 
 Frits Gerdessen maakte een samenvatting van het proces verbaal, Wim Schoenmaker van het ongevallenrapport en
 het  kaartje komt uit dat rapport.
 
20.12.1935   G-ADUA   BAC Super Drone             8           Ouwerkerk      Terug / Top
Het toestel zou op Schiphol worden gedemonstreerd maar moest onderweg een noodlanding maken.
Als gevolg van het slechte weer boven Het Kanaal had hij meer brandstof verbruikt dan gepland.
De volgende dag doorgevlogen naar Waalhaven.
Bestuurder: R. Kronfeld.
            
25.12.1935   PH-AKS   Douglas DC-2-115E           1365        Bandoeng(PK)   Terug / Top
Staartwielbevestiging defect.
Gezagvoerder: K.D. Parmentier. Co-piloot: C. de Wijs. Boordwerktuigkundige: H. Prins.
Marconist: P.A. Hirdes.

30.12.1935   PH-AKP   Douglas DC-2-115E           1362        Bagdad(YI)     Terug / Top
De samenstelling van de diverse bemanningen was in deze periode nogal onduidelijk.
Door ziekte van gezagvoerders (Te Roller in Bagdad, Hulsebos te Medan) en een 2e piloot
(Brinkhuis 'in Indië') werd er nogal gewisseld.
Én van bemanningsleden én van toestellen. Zo nam de met de PH-AKS uit Amsterdam komende
Parmentier in Medan de PH-AKN over en vloog weer terug.
Te Roller en Brinkhuis arriveerden op 5.1.1936 met de PH-AKP weer op Schiphol.
En hoe P.A. Hirdes in dit systeem pas is mij niet duidelijk.
 

---

En tenslotte twee gevallen waarop uw commentaar zeer gewenst is:

00.00.1935   PH-27    Schleicher Anfänger         #           Teuge          Terug / Top
Beschadigd bij buitenlanding.
Bestuurster: W. Grotenhuis.
 

    
Bij de samenstelling van "Nederlandse Ongevallen en Incidenten 1935"  werden
(o.a.) de volgende bronnen geraadpleegd:
Nico Geldhof; Frits Gerdessen; Malcolm Fillmore; Günther Frost; Harm Jan Hazewinkel;
Jan Huigen van Kersbergen; Gerrit J. Koning; Ed Nolte; Doewe Pelleboer; Ben Vegter;
Nick Wiegersma; Aart van Wijk;
Rijksluchtvaartdienst; Enige RSL-ongevallenrapporten; Luchtvaart en Luchtpost encyclopedie
(J.L.C.M. TSchroots e.a.); Nederlandse Vliegtuig Encyclopedie (H. Hooftman);
Niet gepubliceerd overzicht Indië-vluchten van Henk Lems (via Gerard Casius);
Dagboeken van E. Jans (via Gerard Casius); Maandrapporten NV Luchthaven Twente (via Jan Evert Leeuw);
Accident Inquiry in the Netherlands (A.A. van Wijk); Compendium Jurisprudentie Luchtrecht
(F.A. van Bakelen e.a.);  Frits Koolhoven en zijn vliegtuigproductie (Dik Top);
The de Havilland Dragon/Rapide Family (John F. Hamlin); Gemeentearchief Deventer (via Jan Evert Leeuw);
Deventer Politie-archief (via Jan Evert Leeuw); Vliegwereld; Het Vliegveld;
Nieuwsblad van het Noorden; Middelburgsche Courant; Vlissingsche Courant;
De ontwikkeling van de TD in 20 jaar (J.H.W. van der Muelen).