DAGBOEK van de NEDERLANDSE LUCHTVAART       1940
Wellicht overbodig: aanvullingen worden zeer op prijs gesteld!
  Dagboek 1940
  De KLM-vloot per 1.1.1940
   Schiphol/KLM na mei 1940 (februari 2013)
  De KLM in 1940 / Jaarverslag (juli 2020)
  General Aviation na mei 1940(mei 2009)
     *  Na den oorlog

   *  N.V. Nationale Luchtvaartschool

   *  Particuliere vliegtuigen

   *  De schadevergoedingen

  Crasharchief 1940
  Illusies en Incidenten 1940
  Nog wat willekeurige foto's uit de meidagen (1.3.2024)
HOME                  Contact Herman Dekker               Terug naar Index
                                   Datums
Januari
2   Fokker T.V verliest tijdens de vlucht de olietankdop. Geland op Schiphol.
    Bemanning: Lt-Wnr. Brand, Lt.vl. Mulder en Lt-Vl. De Nie.
4   Koolhoven F.K.56 81 verongelukt a.g.v. vleugelbreuk bij Pernis. Res-Lt. Th. Coppers komt om.
           
                                                Foto via Frits Gerdessen
         
 
5   Fokker G.1 306 en Fokker D.XXI 234 botsen bij Graft. Beide bestuurder resp. Sgt. Lok en
    lt. Tate redden zich met hun parachute.
5   E.A. Driessen wint prijsvraag van Comité Vliegtocht Nederlandsch-Indië.
5   De bemanning voor de 2de Afrika vlucht (over 14 dagen) van de Reiger is definitief vastgesteld:
    Gezagvoerder Blaak
    Copiloot Hulsebos
    Telegrafist Siemer
    Boordwerktuigkundige Buitenhuis
    Steward De Visser
    Vertrek naar Napels 11/1, vertrek uit Napels 15/1, aankomst Johannesburg 19/1
    vertrek uit Johannesburg 3/2. Al met al een vlucht van 9000 km.
6   Koolhoven F.K.49 OH-MVE kon wegen motorproblemen niet starten voor de afleveringsvlucht.
6   Fokker G.I 306 en D.XXI 234, de G.I stortte neer en de D.XXI landde gehavend op Soesterber.
    Alle bemanningsleden ongedeerd, G.I Tlt-Vl. A. van Ulsen en Sgt. Lok, D.XXI Lt-Vl. O. Thate.
8   IJspostvlucht naar Urk, PH-ACT met Parmentier en Van Bruggen.
9   IJspostvlucht naar Schiermonnikoog, PH-ARX met Parmentier en Van Bruggen
9   Koolhoven F.K.51 417 met Van Beek en Van de Pol, maakt noodlanding bij Wilmarsdonk in België bij
    Antwerpen na verdwaling/brandstofgebrek.
 
         
 
9   Vliegveld Kalibenteng van Semarang is gereed gekomen.
9   Vlieger-instructeur RvG (Ronald van Goens (HD) zwaar gewond bij auto ongeluk bij Rijswijk.
10  IJspostvlucht naar Urk, PH-ACT met Bax.
11  IJspostvlucht naar Schiermonnikoog en Ameland, PH-ARX met Parmentier en ir. Damme
11  De bemanning voor de vlucht van de PH-ALR van Napels naar Johannesburg vertrekt vanuit Amsterdam.   Zie 15/1.
12  PH-AKH wordt verkocht aan ABA en wordt na revisie door Von Rosen als SE-AKE naar Malmö gevlogen.
12  Inspectie Militaire Luchtvaart gaf KLM toestemming te vliegen op de geïsoleerde Waddeneilanden.
12  'Vreemd vliegtuig' boven Den Haag, onder vuur genomen en verjaagd.
13  IJspostvlucht naar Schiermonnikoog en Ameland, PH-ASM met Bax.
13  IJspostvlucht naar Urk, PH-ACT met Bakx.
14  Onderhandeling over heropening dienst Amsterdam-Berlijn op 1 maart.
15  Stoffelijk overschot van J. Visser wordt naar Schiermonnikoog gebracht met een F.VIIa door Bax.
15  Ciudad Bolivar (Venezuela) nieuwe lijn geopend (vlucht 806)
15  - 7/2 Een speciale vlucht wordt uitgevoerd van Napels naar Johannesburg en terug.
           Aankomst te Johannesburg op 19/1 en weer vertrokken op 3/2. Aankomst Napels was op 7/2.
           De bemanning van de DC-3 PH-ALR bestond uit:
           gezagvoerder C. Blaak
           2de bestuurder E.E. Hulserbos
           radiotelegrafist H.J. Siemer
           werktuigbouwkundige M.C.H. Buitenhuis
           steward J. de Visser.
    Zowel op de heen- als de terugreis werd de volgende route gevolgd Napels-Athene-Alexandrië-Luxor-
    Wadi Halfa-Khartoum-Juba-Nairobi-Dodoma-M'Pika-Bulawayo-Johannesburg.
    Aan boord bevonden zich op de uitreis 10 passagiers (9?) en op de terugreis 11 passagiers;
    bovendien werd 52 kg post (10.420 poststukken) vervoerd.
15  Het Vaderland 15.1.1940: 
     

     
 
16  IJspostvlucht naar Urk, PH-ACT met Parmentier.
17  Zoektocht boven IJsselmeer door militair vliegtuig op zoek naar drie ingevroren lijnboten.
17  IJspostvlucht naar de Wadden, PH-ARX met Parmentier.
18  IJspostvlucht naar Urk, F-VIIa met Parmentier.
18  IJspostvlucht naar Waddeneilanden, PH-ARX met Parmentier.
18  Zoektocht naar de drie lijnboten boven IJsselmeer, PH-AEB en PH-ARX met resp. Tepas en Parmentier.
    De boten worden gevonden, één is er gezonken.            
19  IJspostvlucht(2x) naar Urk, PH-ACT met Parmentier.
19  Heijmans behulpzaam bij communicatie tussen ingevroren schepen en burgemeester van Urk.
20  IJspostvlucht naar Urk, PH-ACT met Parmentier.
20  IJspostvlucht naar Waddeneilanden, PH-ARW met Bax.
20  Noodlanding op het land van Hijink te Schuinesloot bij Hardenberg. Mogelijk was dit de F.K.51 416,
    met lt. Sitter, die 16/1 nog in gebruik was en pas op 14/2 na reparatie weer vlieggereed was.
22  Fokker F.XII landingsproeven op Kalibanteng(zie 9/1) en Tandjong Perak(Soerabaja).
22  'Vreemd vliegtuig' boven ons land, beschoten.
22  Engels vliegtuig boven Gorcum.
22  'Vreemd vlieguig' in zee gestort bij Bloemendaal ter hoogte van strandpaal 57, ca. 200m vanaf het strand.
23  IJspostvlucht naar Schiermonnikoog en Ameland, PH-ARX met Parmentier.
23  IJspostvlucht naar Urk, PH-ACT met Bakx.
24  PK-AFI doet landingsproeven op Kemajoran.
24  IJspostvlucht naar Urk, PH-ARX met Parmentier en terug met Kooper.
25  IJspostvlucht naar Waddeneilanden, PH-ASM met Parmentier.
25  IJspostvlucht naar Urk, PH-ACT met Kooper.
26  Contract voor vier Fokker F.XXIV getekend.
    Dit betreft de niet opgenomen kenmerken PH-AXE, PH-AXG, PH-AXI en PH-AXL.
27  IJspostvlucht naar de Wadden, PH-ASM met Bax.
27  IJspostvlucht naar Urk, PH-ACT met Kooper.
27  Bestuurder van auto M13138 gaf 's nachts lichtsignalen. Vermoedelijk t.b.v. Vijandelijke vliegtuigen.
29  De Londen-dienst wordt wegens slecht weer gestaakt, PH-ASR met Verhoeven wordt teruggeroepen.
29  PK-AFL maakt met G. van Messel en autoriteiten een vlucht langs de velden Kemajoran, Kalibanteng en
    Tandjong Perak, resp. Batavia, Semarang en Soerabaja.
30  PH-ALR vliegt, op verzoek van Fokker, naar Lourenço Marques.
30  Duits vliegtuig boven ons land. Verjaagd door afweergeschut en patrouilles.
30  IJspostvlucht naar de Wadden, PH-AST met Viruly. (Parmentier?)
30  IJspostvlucht naar Urk, PH-ACT met Bax.
31  IJspostvlucht naar Urk, PH-ACT met Parmentier.
30  Overeenkomst tussen Fokker en KLM voor levering van 4 Fokker F.XXIV. Levering 2de helft 1941.
-/1 Koolhoven F.K.51 noodlanding in 'het noorden'. Bestuurder Lt. Sitters 2e JaVa.
                                                                                                                                                                                                                     TOP  
Februari
2   PH-ALE vliegt Lissabon-Oporto v.v. met Brinkhuis.
2   De dienst Amsterdam-Londen wordt hervat (zie 29/1). Er worden 110 passgiers vervoerd.
2   Enig gefilosofeer over het onlangs (12/1) boven Den Haag verdreven toestel. Het toestel stootte vlak
    voor het aangevallen werd een witte pluim in de vorm van een vraagteken uit. Geheime tekens?
3   De as van Anthony Fokker wordt op Westerveld bijgezet.
3   IJspostvlucht naar de Wadden, PH-ASP met Parmentier.
3   Drie wadlopers vertrokken uit Hornhuizen, maar kwamen niet aan. Pas de dag erna werden zo door
    Sgt.vl.F.C.H. Looijen van 2e JaVA op Eelde ontdekt.
6   De Reiger heeft na verblijf van 16 dagen te Johannesburg de terugreis aanvaard. Vandaag in Khartoum.
6   Syndicaar Luchtverbinding Nederland - Amerika gevormd met als doel een rechtstreekse vliegdienst.
    Partijen: HAL - KLM - Fokker - Ned. Regering.
7   Deze lente plande de KLM enkele studievluchten Lissabon-Paramaribo met DC-3's.
8   Losgeslagen versperringsballon richt schade aan bij Enkhuizen.
9   IJspostvlucht naar de Wadden, PH-ASM met Parmentier.
9   Enkele vluchten naar Ameland.
9   Drie naar Lympne vertrokken toestellen moeten terugkeren.
12  IJspostvlucht naar Schiermonnikoog en Ameland, PH-ASP met Bax.
12  De nieuwe Fokker T.IX wordt door Leegstra overgevlogen van Buiksloot naar Schiphol.
13  Bemanning en passagiers voor het 2de 'kindervliegtuig' vertrekken naar Napels.
13  Fokker C.V 595 noodlanding bij De Krim. Bestuurder J.P. Schouw.
13  In de lente wil KLM studievluchten Paramaribo - Lissabon uitvoeren.
16  IJspostvlucht nar de Wadden, PH-ASK met Van Veenendaal.
16  Twee militaire vliegtuigen brengen 250 kg petroleum.
17  IJspostvlucht naar de Wadden, PH-ASK met Parmentier. Eerst 2800 kg kolen, daarna 2800 kg veevoer
    naar Ameland.
17  PH-AKR met Van Veenendaal vliegt 2x van Eelde naar Ameland.
19  IJspostvlucht naar Ameland, PH-AKI met Bax brengt 2200 kg kolen.
19  Geen diensten op Londen.
20  IJspostvlucht naar Ameland, PH-ASK met lading kolen. Meerdere vluchten.
20  PH-AKR vliegt vanaf Eelde passagiers en post over.
20  Geen diensten op Londen.
23  Geheimzinnige lichtkogels 's nachts.
23  Duitse Heinkel He 111 boven Leeuwarden, door Nederlandse vliegtuigen verjaagd.
22  PH-AKR met Parmentier maakt drie vluchten Eelde-Ameland.
22  De twee DC-5'en voor het W.I.B. zullen PJ-AIW Wakago en PJ-AIZ Zonvogel heten.    
23  Eerste opdracht voor versperringsballon is verstrekt.
23  Crash van Fokker G.I. Ik heb alleen deze foto, met datum 23.2.1940.
     Als u meer informatie heeft, houd ik me aanbevolen.
 
         
 
24  IJspostvlucht naar Ameland, PH-AKJ(2x) met Macmacken.
24  IJspostvlucht naar de Wadden, PH-AKR met Van Veenendaal.
24  Focke Wulf 199 maakt buiklanding op Texel, kpt. J.L. Zegers.
   
         
 
25  Het Vaderland 25.2.1940:
        
 
25  Duitse He 111 boven Oss. Verjaagd door Nederlandse toestellen, treffers in neus en staart.
25  Duits vliegtuig boven Woudenberg.
    Reactie van Duitsland: Veel Engelse toestellen boven Nederland, dan mogen wij het ook...
27  IJspostvlucht naar de Wadden, PH-AKJ(2x) met MacMacken.
28  Fokker S.IX 43 vliegt vanaf Buiksloot, bestuurd door G. Sonderman, met de eerste door Kromhout
    gebouwde A.S. Genet motor
29  De eerste voor België bestemde Koolhoven F.K.56 is afgeleverd.
29  De voor Finland bestemde F.K.49 OH-MVE is overgevlogen.
--  Fokker C.V noodlanding op strand bij Wijk aan zee. Na vervangen van de motor bij de start verongelukt.
    Lt-Vl. De Waal Malefijt, Sld. Van der Sleen ongedeerd.
                                                                                                                                                                                                                     TOP  
Maart
1   PH-AFI wordt door KLM als vrachtvliegtuig buiten dienst gesteld.
1   In samenwerking met de D.D.L. onderhoud de K.L.M. vier dagelijkse diensten op Shoreham.
2   De NLS hervat de vlieglessen op Schiphol met Postmaa en Hoekstra als instructeurs.
2   Sportvliegers mogen weer boven Haarlemmermeer vliegen.
2   Vier Duitse en twee Engelse vliegtuigen boven ons land.
4   Fokker S.IV 120 raakt buiten Vlissingen in de mist verdwaald. Kp,l-Vl. Van Berkum springt er zonder
    parachute uit en wordt door Grieks schip gered.
4   Lt-Vl. Sandberg en Sgt-Sch. v.d. Bremer schieten met Fokker G.I 305 boven Hoornaar een Engelse
    versperringsballon neer.
4   Fokker T.V 854 vlucht afgebroken wegens storing
    Lt.wnr. Brand, Lt-Vl. Bouter, ARO-Vl. Winterdijk.
7   Focke Wulff Fw 58 190 maakt noodlanding.
9   De beschadigd PH-ALV(zie crasharchief 1.9.1939) komt met de "Kota Agoeng" te Rotterdam aan.
12  Vliegveld Kalibanteng bij Semarang wordt geopend.
13  Focke Wulf Fw 58 198 maakt wegens mist een noodlanding op een zandbank in de Waddenzee en
    Kpt-Vl. J.L. Zegers en AOO-Vl. D.H. Lambermont brengen daar de nacht door samen met een patiente
    (mej. Grolle) en een arts(Res-Off.) H.W. van Dommelen.
    De volgende dag door Fokker C.VIIIw met Ltz Elias opgehaald.
14  De Schelde S.20 Y-200 is gereedgekomen en zal binnenkort vliegen. Aan de S.21 wordt gewerkt.
15  De DLH-dienst Berlijn-Amsterdam v.v. wordt door Junkers JU 86 D-ASOZ Zugspitze geopend.
15  Northrop DB-8A 386 boven Ypenburg in high-speed stall. Beide inzittenden Sgt-Vl. G. Nijhuis
    en Elt-Wnr. H.F.J.M. Plasmans worden gedood.
18  Kpt. H.M.Schmidt Crans wordt invlieger bij Koolhoven.
20  KLM zal op 1 juli het nieuwe hoofdkantoor in Den Haag betrekken.
    Maar zie het jaarverslag 1940 hieronder.
22  Spitfire N3069 neergeschoten bij Lobith. De bestuurder viel in Duitsland en kwam om het leven.
24  Noodlanding van MLD-vliegtuig op het strand bij Egmond. De volgende dag weer gestart.
28  Lt. Noomen schiet met een G.I een Engelse Whitley bommenwerper neer.
29  KLM krijgt toestemming van de Noorse regering voor de lijn Amsterdam - Oslo 1/4 - 31/12/1940.
31  De schelde S.20 maakte eerste vlucht, sgt. Rijntjes.
                                                                                                                                                                                                                     TOP
April
1   Heropening van de dienst Amsterdam - Christiansand - Oslo. Piloten Viruly en de Noor Bjorneby.
2   Opening van de tweemaal wekelijkse dienst Amsterdam - Oporto - Lissabon v.v. met de PH-ARX.
    Voorlopig mag op deze dienst slechts post en vracht worden vervoerd (2140km).
    Moest over zee, Franse en Spaanse luchtruim was gesloten. Met PH-ARX, PH-ALE en PH-AST werden
    11 heen- en 10 terugvluchten gemaakt. De 11de terugvlucht op 10/5 was logischerwijs naar Engeland.
2   Smirnoff vertrekt voor zijn 50ste Indië-vlucht vanuit Napels.
5   PH-ARX komt terug uit Lissabon.
7   Fokker G.I 323 verongelukt bij de landing op Waalhaven. KLM-vlieger Lt-Vl. H. van Montfoort komt
    om het leven.
8   Blenheim L1109 botst bij een noodlanding op Sabang tegen een boom en raakt ernstig beschadigd.
    Bemanning Stassore, Brown en Jones is ongedeerd.
    Een 'vreemd vliegtuig' dat boven territoriale wateren vloog is door Nederlandse torpedojagers
    verjaagd.
9   In verband met uitbreiding van het oorlogsfront (Duitse inval in Denemarken en Noorwegen) worden
    de diensten op Oslo, Kopenhagen en Malmö gestaakt. De verbindingen met Engeland worden gestaakt.
11  De diensten op Engeland worden hervat maar wel teruggebracht tot twee dagelijkse diensten.
11  De PH-ASK, en bemanning, die op 9/4  op Fornebu was is in veiligheid.
12  Een versperringsballon richt schade aan in Sluis en Axel.
14  Blenheim L9465 wordt door Duitse Bf 109's beschoten en komt neer bij Babberich.
    De bemanning komt om het leven.
14  Fokker T.V vuurt waarschuwingsschoten op inhalende Franse vliegtuigen die waarschijnlijk bij
    een konvooi escorte hoorden. Lt-Vl. Eilders en Lt.wnr. Stoovelaar.
14  Fokker C.XIW W-9 verongelukt bij Petten tijdens nachtoefeningen. Sgt-Vl. C.H.J. Knaapen en
    off.wnr. H.E.G. Langenhoff komen om.
14  Onderzeeboot O-10 wordt beschoten door Britse Hudsons.
16  De berging van L9465(14/4) en N3069(22/3) wordt wegens slechte terreingestelheid gestaakt.
 16  De tweemaal wekelijkse dienst Amsterdam-Oporto-Lissabon wordt opengesteld voor het vervoer van
    passagiers.
16  De PH-ASK komt aan op Schiphol met Van Dijk, Suttorp en Meyer.(zie 11/4)
16  Fokker T.V 864 maakt buiklanding op Schiphol na start met geblokkeerde hoogteroeren.
    Lt-Vl. Frenken. KLM en Fokker kregen dezelfde dag opdracht voor de reparatie.
 17  De dienst op Brussel wordt gestaakt.
20  De vliegvelden Schiphol, Waalhaven en Ypenburg zijn voor bezoekers niet meer toegankelijk.
20  Heinkel He 111 wordt boven Frankrijk beschoten door Franse jagers en tot Hasselt achtervolgd.
    Het toestel verongelukte tenslotte bij Bunde(L).
24  Het NILF bestelt drie de Havilland Tiger Moth lesvliegtuigen.
                                                                                                                                                                                                                     TOP
Mei
10  Uitbreken van de oorlog. Alle diensten gestaakt. Schiphol en Waalhaven zwaar gebombardeerd.
10  Fokker T.V 853 heeft motorstoring op 1ste oorlogsvlucht, waarschijnlijk overboost maar
    ook mogelijk gevechtsschade.
    Geland op Ruigenhoek. Lt-Vl. Anceaux, 2e Vl. sgt. Douwes Dekker, Lt-Wnr. Ruygrok,
    Sgt-Tel. Riemsdijk en Kpl-Vlm. Brands.
13  Parmentier ontsnapt met de PH-ARB, op regeringsbevel, naar Engeland.
                                                                                                                                                                                                                     TOP
  De KLM-vloot per 1 januari 1940:
  4  Fokker F.VIIa     : PH-ACT, PH-ADZ, PH-AEB, PH-ALY(afgevoerd begin 1940)
  1  Fokker F.VIIIa    : PH-OTO(fototoestel)
  1  Carley            : PH-AFI
  5  Koolhoven F.K.43  : PH-AJL Libel, PH-AKB Bromvlieg, PH-AKD Dar, PH-ASN Nonvlinder, PH-ASO Olietor
  1  Koolhoven F.K.48  : PH-AJX Ajax
   12 Douglas DC-2      : PH-AKH Haan(januari verkocht aan ABA), PH-AKI Kievit, PH-AKJ Jan van Gent
                         PH-AKK Koetilang, PH-AKN Nachtegaal, PH-AKO Oeverzwaluw, PH-AKP Perkoetoet
                         PH-AKQ Kwak, PH-AKR Rietvink, PH-AKS Sperwer, PH-AKT Toekan
                         PH-ALD Djalak, PH-ALE Edelvalk
                         Opm. PH-ALE was gestationeerd te Lissabon,(reserve Napels-Batavia route, Brinkhuijs)
  21 Douglas DC-3      : PH-ALH Hop, PH-ALI Ibis, PH-ALN Nandoe, PH-ALO Oehoe, PH-ALP Pelikaan
                         PH-ALR Reiger, PH-ALT Torenvalk, PH-ALU Uil, PH-ALV Valk, PH-ALW Wielewaal
                         PH-ARB Buizerd, PH-ARE Emoe, PH-ARG Gier, PH-ARW Wulp, PH-ARX Xema
                         PH-ARZ Zilverreiger, PH-ASK Kemphaan, PH-ASP Patrijs, PH-ASR Roek
                         PH-AST Tapuit, PH-ASM Mees
                         Opm. Op de Indiëroute Napels-Batavia bevinden zich 8 toestellen, aanvankelijk 5 (1.9.1939)
                               n.l. -LN, -LO, -LP, -LT en -RW, later nog 3 toestellen via Kopenhagen, Berlijn, Leipzig naar
                               Napels overgevlogen t.w. -RE, -RG en -LR. Piloten Van Dijk, Smirnoff, Haak, Hulsebos en 4 Amerikanen.
  West-Indië                        
  2 Fokker F.XVIII     : PJ-AIS Snip, PJ-AIO Oriol
  4 Lockheed 14        : PJ-AIK Kolibrie, PJ-AIM Meeuw, PJ-AIP Parkiet, PJ-AIT Troepiaal 
 
     In de artikelen ('...na mei 1940") bovenaan deze pagina worden de lotgevallen van individuele
  vliegtuigen in de meidagen vermeld.
                                                                                                                                                                                                                                                                                 TOP
  Schiphol/KLM  Mei 1940                      

            Een rapport opgesteld door K.D. Parmentier

        Een inventarisatie van toestand en de lokatie van de KLM-vloot

        Enige Duitse documenten betreffende de reparatie van de PH-AKJ, PH-AKR en PH-ALH

        Het jaarverslag 1940

        Een rapport opgesteld door K.D. Parmentier

            

Alle militaire vliegtuigen die vliegklaar waren, stonden buiten het eigenlijke vliegterrein en werden op het rolveld teruggetaxied en vliegklaar gemaakt.
Precies om vier uur kwamen de eerste Duitsche bommenwerpers op zeer lage hoogte van de richting van de kust boven Schiphol en bombardeerden de militaire kazerne in de Oosthoek van het terrein.
Vervolgens kwamen de andere escadrilles van verschillende richtingen en bombardeerden de hangars en gebouwen met brandbommen.
Alle T 5 en D 21-vliegtuigen die vliegklaar waren, zijn gestart; sommige startten pas tijdens het bombardement. 
Zij werden aangevallen door tweemotorige Messerschmidt-vliegtuigen, die tevens met mitrailleurs schoten op de luchtafweerposten, soldaten en op de nog buiten staande vliegtuigen.
Het luchtafweergeschut bleef constant in actie terwijl verschillende Duitsche bommenwerpers werden achtervolgd door D 21-vliegtuigen.
Ik zag een Dornier-vliegtuig, hetwelk op lage hoogte met stilstaande linkermotor over mijn huis vloog in de richting van Amsterdam achter de boomen verdwijnen.
Behalve de 2-motorige Dornier bommenwerpers werden ook bom-aanvallen uitgevoerd met twee-motorige Heinkelvliegtuigen. De eerste aanvallen werden op lage hoogte (ca. 25 meter) waarschijnlijk met brandbommen uitgevoerd, waarbij de vliegtuigen in V-vorm in escadrilles van 3 tot 5 vliegtuigen over de kazernes en gebouwen vlogen en op verschillende plaatsen brand stichtten.
De vliegtuigen kwamen in tijdruimten van 15 à 20 minuten in groepen van 2 of 3 escadrilles; de laatste aanvallen werden op grootere hoogte( ca. 150 meter) uitgevoerd en waren hoofdzakelijk gericht op het langs de Spaarnwouderweg opgestelde afweergeschut en op het terrein gelegen tusschen de rijksverkeersweg en het radiostation ten Noorden van het vliegveld.
Hierbij werd gebruik gemaakt van scherfbommen van zwaarder kaliber. Op het terrein en in de hangars lagen enkele niet ontplofte bommen.
De laatste bomaanval vond plaats tussen 6uur en 6.30uur.
 
Militaire verdediging op de grond
Behalve infanterie, welke zich in loopgraven en op strategische punten had opgesteld met machinegeweren, bevonden zich 6 pantserauto’s op het vliegveld en voorts 4 luchtafweermitrailleurs en 2 snelvuurluchtdoelgeschut.
Eén der luchtafweermitrailleurposten was door een voltreffer geraakt; de andere posten en pantserauto’s bleven intact. Er werden geen landingspogingen gedaan.

Aan de NW/zijde van het vliegveld was een strook van 500 meter onbruikbaar gemaakt door het plaatsen van een groot aantal betonnen rioolbuizen, auto´s enz.
De rijksverkeersweg was geheel door militaire automobielen geblokkeerd. Bij de aanval op de kazerne werden naar mij werd medegedeeld ca. 52 militairen en enkele brandweerlieden gedood of zwaar gewond. Ongevallen met civiele bevolking kwamen voor zoover mij bekend niet voor.
De infanterie en de pantserwagens bleven op het vliegterrein ook na het bombardement gestationneerd en alle toegangswegen naar het vliegveld waren onder strenge militaire bewaking.
Het luchtdoelgeschut werd na het bombardement naar een andere mij onbekende positie overgebracht.

In de dagen tot en met 13 Mei is het afweergeschut van Schiphol en de luchtdoelartillerie bij Bovenkerk nog herhaaldelijk in actie geweest voor Duitsche vliegtuigen, die constant de omgeving van het vliegveld bleven verkennen.
De rijksweg Amsterdam / Den Haag werd enkele malen door alleen  vliegende bommenwerpers-verkenners gebombardeerd.
Het vliegterrein Schiphol is na de eerste aanvallen op 10 Mei niet meer door de Duitschers gebombardeerd.
 
Schade aan gebouwen en hangars
De militaire kazerne buiten de Oosthoek van het vliegveld was een der eerste doelen en brandde geheel uit. Aan de in de nabijheid staande particuliere woonhuizen aan de Plesmanlaan, Spaarnwouderweg en langs de ringvaart werd een zeer groote schade aangericht; sommige huizen werden geheel vernietigd; ook brak op verschillende plaatsen brand uit.
De cantine nabij de hoofdingang van het vliegveld brandde eveneens geheel uit; de militaire loodsen in de Oosthoek en het stationsgebouw met restaurant kregen alleen glasschade.

Hangar A waarvan alleen het middengedeelte nog voor vliegtuigruimte in gebruik was werd slechts licht beschadigd. Hieruit werd een volkomen ongedeerde DC 2 (PHAKI) en een groot aantal K.L.M.-bussen en automobielen, waarvan sommige licht beschadigd waren, geëvacueerd.

Hangar B was door een groot aantal voltreffers geraakt; de kantoren van de vliegdienst aan de ZO-zijde brandden geheel uit, een vuur in de luchtbrug tusschen B en E werd nog gebluscht.  In hangar B verbrandde een DC 3 en werden een groot aantal K.L.M. vliegtuigen min of meer ernstig beschadigd.

Hangar E, waarin zich geen enkel vliegtuig bevond, werd niet geraakt en kreeg slechts glasschade.
De instrumentafdeeling bleef gespaard.

In hangar C verbrandde  in het ZW-gedeelte een T.V; aan de N.L.S. vliegtuigen in de NO-zijde van deze hangaar werd grote schade aangericht, een K.L.M. DC 2 (PHAKJ) werd licht beschadigd aangetroffen en weggetaxied.

Hangar D, die als centrale werkplaats in gebruik was, had het meeste geleden. De kantoren aan de NW-zijde kregen alleen glasschade; doch het ZO-gedeelte met het vliegtuigonderdeelenmagazijn kreeg ernstige brandschade. 
Hier verbrandden 3 DC 3’s en een Fockwulff “Weihe” terwijl nog een tweetal DC 3 vliegtuigen brandschade aan staartvlakken en roeren hadden opgelopen.

Verschillende K.L.M. vliegtuigen werden hier door voltreffers onherstelbaar beschadigd.
Het ketelhuis van de centr. verwarming kreeg een voltreffer

De Motorafdeling waar een groote hoeveelheid motoren en propellers waren opgeslagen, kreeg geen enkele voltreffer, alleen glasschade. Al het materieel werd zooveel mogelijk weggehaald.
Een groot nadeel was, dat de groote hangardeuren van hangar B geheel verwrongen en vastgeklemd zaten en slechts met acetyleenbranders konden worden geopend, hetgeen uiteraard de werkzaamheden aan de nog te repareren vliegtuigen aanmerkelijk vertraagde.
Aan het rolveld zelf werd weinig schade aangebracht; de startbanen werden niet getroffen; alleen het betonnen platform en het terreingedeelte voor de hangars werd door bommen van zwaar kaliber getroffen.
Het was echter opvallend, dat de schade aan de vliegtuigen die buiten stonden, betrekkelijk gering was en de meeste van deze machines konden onder normale omstandigheden spoedig vliegklaar gemaakt worden. Alleen een T V op het platform brandde geheel uit, waarschijnlijk door een voltreffer of door mitrailleurvuur van de Duitsche vliegtuigen.
Een T.V staande voor hangar C werd door bomscherven beschadigd. Voor de schade aan de K.L.M. vliegtuigen zie de afzonderlijke opgave.

De Fokkerloods was slechts licht beschadigd en hier is geen brand uitgebroken. De vliegtuigen werden kort na het bombardement door personeel van Fokker naar buiten gereden en op verschillende plaatsen in het terrein geplaatst.

                                                                                                                                                                                                                                                          TOP

Schade aan de K.L.M. vloot.

Toestand van de vliegtuigen op 13 Mei 5 uur n.m.
 
A.   Douglas DC 3’s
      PH-ARZ    Stond op platform bij hangar B, schade door bomscherven aan romp, roeren
                en vleugel, ernstige schade aan staartvlakken; noodreparatie mogelijk.
      PH-ALH    Stond in hangar B waarvan de deuren om 5 uur n.m. juist geforceerd waren;
                moest nieuwe propellers hebben, verder licht beschadigd, noodreparatie mogelijk.
      PH-ALV    Stond in hangar B, kwam pas uit groot onderhoud na crash in Rangoon,
                waarschijnlijk vliegklaar, daar uiterlijk geen beschadigingen.
      PH-ASK    Was in hangar D in groot onderhoud (incompleet) zonder motoren en zonder
                roeren, doch onbeschadigd.
      PH-ASM, PH-ASR stonden beiden vrij ernstig beschadigd in hangar D, lege banden,
                verbrande staartvlakken; reparatie mogelijk.
 
      PH-AST   in hangar B)
      PH-ALU   in hangar D)     Alle vier volkomen verbrand
      PH-ARX   in hangar D)              en geheel afgeschreven.
      PH-ASP   in hangar D)
 
B.    Douglas DC 2’s
PH-AKI kwam geheel onbeschadigd uit hangar A
PH-AKT stond buiten naast Motorafdeeling,
       Deze beide machines licht beschadigd, noodreparatie reeds)   werden buiten het 
       uitgevoerd; toestel vliegklaar met een                   )   terrein getaxied
       DC 3 schroef en een lekke tank                           )
PH-AKO stond buiten naast de Motorafdeeling, schade aan vleugel en landingsgestel;
       noodreparatie mogelijk mits reservedelen aanwezig
PH-AKJ stond in hangar C, niet ernstig beschadigd, werd achter in het terrein gerold;
       noodreparatie mogelijk
PH-AKQ stond op platform naast groote bomkrater, uiterlijke beschadigingen waren gering,
       Doch alle scharnierhefbomen van hoogteroer waren afgebroken; reparatie hiervan
       vergt veel tijd
PH-AKS stond in hangar B, kwam juist uit groot onderhoud na crash op Schiphol; was licht
       Beschadigd en kon snel vliegklaar gemaakt worden
PH-AKR in hangar B licht beschadigd, noodreparatie waarschijnlijk in korten tijd mogelijk
PH-AKN stond in hangar B, had na groot onderhoud na crash buiten Schiphol nog niet gevlogen,
       was zeer ernstig beschadigd, reparatie niet meer mogelijk. Toestel vrijwel afgeschreven
PH-AKK)
PH-AKP)   alle drie geheel vernietigd en totaal afgeschreven.
PH-ALD)
 
Op Schiphol nog aanwezig:      5 DC 3’s nog te repareren
                               2 DC 2’s vliegklaar (ter beschikking Opperbevelhebber)
                               5 DC 2’s nog te repareren
 
Geheel vernietigd op Schiphol: 4 DC 3’s en 4 DC 2’s
 
Verder stond 1 T V bommenwerper beschadigd in het terrein bij hangar C, en één verbrandde in hangar C en één verbrandde op het platform.
Voorts verbrandde op het terrein een Focke-Wulff Weihe van de militaire vliegschool.
In hangar C werden NLS les- en sportvliegtuigen ernstig beschadigd,
 
Van de K.L.M. instructieafdeeling stonden voorts nog een aantal lesvliegtuigen, welke gebruikt
werden voor de Rijksopleiding tot Verkeersvlieger, in hangar B, te weten:
      2 Fokker F.VIIa’s (eenmotorig)
      1 Koolhoven F K 48 (2-motorig)
      4 Koolhoven F K 43 (eenmotorig)
Alle deze vliegtuigen waren min of meer ernstig beschadigd en voor het grootste deel afgeschreven.
 

                                                                                                                                                                                                                                                                                                           TOP

Een inventarisatie van toestand en de lokatie van de KLM-vloot

 

Aan de KLM werd op 30 mei 1940 een brief gestuurd met de volgende inhoud.

Ik verzoek U mij zoo spoedig mogelijk een opgave te doen toekomen omtrent de staat 

van al Uwe vliegtuigen, zulks met vermelding van den aard van de beschadigingen e.d. 

Tevens verzoek ik U mij mede te deelen welke vliegtuigen Uwer maatschappij zich in 

het buitenland bevinden.

 

Het antwoord op 21 juni 1940 was een uitgebreide opgave van de positie en de staat 

van alle KLM-vliegtuigen:

 

Naar aanleiding van Uw verzoek hebben wij de eer U hieronder een overzicht te doen 

volgen van den toestand der vliegtuigen onzer maatschappij.

 

Douglas DC3-vliegtuigen 1)

Van de zich op Schiphol bevindende DC3-toestellen zijn er drie thans vliegklaar, namelijk:

PH-ALV                                        (Duitsche registratieletter NA + LC)

PH-ASK                                        (     ,,        ,,          NA + LB)

PH-ASM                                        (     ,,        ,,          NA + LE)

 

In reparatie zijn:

PH-ALH                                        (welke omstreeks half Juli gereed kan zijn)

PH-ASR                                        (  ,,       ,,        September   ,,    ,,)

Verbrand en afgeschreven zijn:                PH-ALU,  PH-ARX, PH-ASP, PH-AST

Te Lissabon bevindt zich:                     PH-ARW

In Engeland bevinden zich:                    PH-ALI, PH-ARZ

Langs de Indië-route bevinden zich            PH-ALN, PH-ALO. PH-ALP, PH-ALR, PH-ALT, PH-ALW,

                                              PH-ARB, PH-ARE, PH-ARG

 

Douglas DC2-vliegtuigen

Van de zich op Schiphol bevindende DC2-toestellen zijn er drie thans vliegklaar, namelijk:

PH-AKI                                        (Duitsche registratieletter NA + LD)

PH-AKS                                        (Duitsche registratieletter NA + LF)

PH-AKT                                        (Duitsche registratieletter NA + LA)

 

In reparatie zijn:

PH-AKJ                                        (welke in begin Juli gereed kan zijn)

PH-AKO                                        (   ,,     in September gereed kan zijn)

PH-AKQ                                        (   ,,         ,,         ,,    ,,  ,, )

PH-AKR                                        (   ,,     omstreeks half Juli gereed kan zijn)

 

Verbrand of beschadigd en afgeschreven zijn:  PH-ALD, PH-AKK, PH-AKN, PH-AKP

Te Lissabon bevindt zich:                     PH-ALE

 

Diverse vliegtuigen

Te Schiphol is vliegklaar:                    PH-AKD (FK-43)

In reparatie zijn:                            PH-AJL(FK-43), PH-AJX(FK-48), PH-AKB(FK-43), PH-ASO(FK-43)

Onherstelbaar beschadigd:                     PH-ACT(F 7a), PH-AEB(F 7a), PH-OTO(F 8a)2)

 

In West-Indië bevinden zich: 2 Fokker F-18, 4 Lockheed 12 en 2 DC5-vliegtuigen.

 

Omtrent den aard van de beswchadigingen der vliegtuigen, welke gerepareerd worden, 

zullen wij U op de hoogte stellen door U te doen toekomen een raparatiestaat van elk 

vliegtuig.

 

NB. Het bovenstaande is een transcripte van een hieronder geplaatst document.

 

De reparaties waarover in bovenstaande brief wordt gesproken werden uitgevoerd 

volgens de ook voor de oorlog gebruikelijk procedures. 

De Luchtvaartdienst verzoekt aan (inspecteurs van) het NLL om toezicht uit te oefenen op 

de reparaties. Deze inspecteurs doen daar dan later verslag van.

Zo stuurde inspecteur H.J. Takens op 4 oktober 1940 een verslag betreffende de 

reparaties van de DC2 PH-AKR “Rietvink” en de DC3 PH-ALH “Hop” die door hem werden 

gecontroleerd en in orde bevonden:

 

Van de “Rietvink” werden de rompreparaties gekeurd volgens bijgaande teekening. 

Deze reparaties zijn niet zoodanig van belang, dat hiervoor een nadere 

sterkte-verantwoording noodzakelijk is. 

De vleugelreparaties, die aan dit vliegtuig zijn geschied, werden niet gekeurd, 

daar deze reeds waren uitgevoerd voordat met de keuring was begonnen.

Omtrent de herstelling van de “Hop” kunnen dezelfde opmerkingen gelden als boven. 

Ook hiervan zijn alleen de rompherstellingen gekeurd.

Daar de keuring dezerzijds is begonnen, toen hiertoe mondeling opdracht kwam en 

verschillende vleugelherstellingen reeds waren uitgevoerd, kan uiteraard alleen 

verantwoording worden gedragen voor hetgeen door ons werd gekeurd.

Van de toestellen “Jan van Gent” en “Kwak”, die momenteel in herstelling zijn, 

zal het mogelijk zijn alle herstellingen te volgen.

 

Het enige verschil met de voor-oorlogse reparatierapporten is dat de legenda op 

de bijbehorende tekeningen in het Duits zijn. 

Wat de “Rietvink” betreft wees de Luchtvaartdienst bij schrijven van 2 oktober 1940 

trouwens wel de verontwoordelijkheid voor de luchtwaardigheid van de hand 

“aangezien de controle op de herstelling onder de huidige omstandigheden niet volledig 

kon geschieden”.

 

Van de hierboven genoemde PH-AKJ “Jan van Gent” wordt de schade opgegeven als:

Romp: Aan de romp was weinig beschadigd. Eenige kleine gaten zijn gerepareerd 

door het inzetten van een plaatje. Aan een vloerspant (No.379½) is een versterking 

aangebracht (was beschadigd door een bomscherf).

Vleugels: Hiervan is de huid op veleplaatsen vernieuwd. Een aantal doorgezette ribben 

is gedemonteerd geweest, gericht en versterkt. 

Op plaatsen waar de huid slechts weinig beschadigd was, is een nieuw plaatje ingezet.

 

En zo worden de beschadigingen aan het hele vliegtuig en de reparatie daarvan opgesomd. 

De Luchtvaartdienst stemde in met de voorgestelde reparaties, met dien verstande dat 

een reparatie aan de ophangarm van het hoogteroer niet werd geaccepteerd “aangezien het 

materiaal, hetwelk gebruikt wordt voor de reparatie niet geschikt is voor laschwerk”

 

Maar nog vóórdat de Luchtvaartdienst met haar inventarisatie begon, was de KLM zelf al 

actief bezig haar toekomst te plannen.3) 

Zoals ook andere bedrijven probeerden hun bestaan zeker te stellen (Fokker - Bückers, 

Pander - SG.38's en Schneekufen) probeerde ook de KLM haar activiteiten in te passen 

in de nieuw-ontstane situatie.

In die tijd speelde natuurlijk het contract van 26 januari waarin de KLM bij Fokker 

vier F.24 toestellen bestelde. 

De daarvoor benodigde Amerikaanse onderdelen waren natuurlijk nu niet meer leverbaar 

zodat geprobeerd zou worden om ze af te bouwen met o.a. Duitse landingsgestellen en de 

bouw zóver te voltooien dat “later nog slechts Amerikaansche motoren ingebouwd zouden 

behoeven te worden”.

Er werd dus duidelijk rekening gehouden met de mogelijkheid dat ontstane situatie slechts

tijdelijk was. 

Dat blijkt ook uit de opmerking van de heer Van Tijen dat “met de voltooiing der 

vliegtuigen zooveel tijd zou zijn gemoeid, dat na afloop daarvan, zij het dan ook met 

eenige vertraging, de Amerikaansche motoren zouden kunnen worden gemonteerd”.

Ook werd de mogelijkheid overwogen of wellicht Duitse motoren met een vermogen van 1700 pk 

beschikbaar zouden zijn, dan wel dat door de Fokker-fabriek een kleiner type vliegtuig 

zou kunnen worden gebouwd met b.v. twee Wright Cyclone G.102 motoren.

Zoals hierboven al opgemerkt, de Nederlandse industrie was duidelijk aan het inspelen 

op de nieuwe situatie. Oók de KLM probeerde haar 'product luchtlijnen' op die manier 

in te passen.

Ook al in mei 1940 nam de KLM contact op met Ministerialdirektor Fisch te Berlijn, het 

hoofd van de burgerluchtvaart in Duitsland, teneinde toestemming voor een paar diensten 

te krijgen.

 

Te weten:

a. een dagelijkse dienst Amsterdam - Kopenhagen

b. een dagelijkse dienst Amsterdam - Berlijn

c. een dienst Amsterdam - Napels of Amsterdam - Athene tweemaal per week.

 

Met de op dat moment zeven beschikbare Douglas-vliegtuigen zouden die diensten ruimschoots 

uitgevoerd kunnen worden. De maatschappij was al bezig om toewijzingen van brandstof en 

olie te regelen en ook werden de lijnen al organisatorisch voorbereid.

Wèl maakte men zich zorgen over de financiële toekomst. Dat het rendement op de geplande 

lijnen gering zou zijn werd natuurlijk onderkend en of ze met de beperkte middelen waarover 

de maatschappij beschikte, in stand gehouden konden worden was niet duidelijk.

Dit werd natuurlijk mede veroorzaakt door het personeelsbestand dat voor zo'n gering aantal 

lijnen natuurlijk veel te groot was. Een gedeeltelijke oplossing daarvoor zou zijn, 

“dat een gedeelte van het technisch personeel reparatiewerk voor Duitse militaire vliegtuigen 

op Schiphol zal kunnen uitvoeren”.

Maar ook in dat geval bleef de personeelssituatie zorgelijk en de verplichtingen van 

de KLM zeer groot.

                                                                                                                                                                                                                                                                                              TOP

                                                              (Alle documenten uit Coll. H. Dekker)

 
         
 
         
                                                                                                                                                                                                                                                                                  TOP
 
       Enige Duitse documenten betreffende de reparatie
                                           van de PH-AKJ, PH-AKR en PH-ALH
                                                                                                                                                                                   Alle documenten uit Coll. H. Dekker
         
                                                                                                                                                                                                                                                  TOP
 
         
 
         
 
          
         


          
 
         
 
         
 
         
 
         

                                                                                                                                                                                                                                                                                  TOP
KLM - 1940  Jaarverslag

                                                OVERZICHT VAN HET BEDRIJF

                             DER

               KONINKLIJKE lUCHTVAARTMAATSCHAPPIJ

                 VOOR NEDERLAND EN KOLONIËN N.V.

                         IN HET JAAR

                             1940

INLEIDING
      Gedurende ruim 20 jaar kon de K.L.M. in haar achtereenvolgende jaaroverzichten gewagen van een gestadige en hoopgevende ontwikkeling van haar aandeel in de internationale burgerluchtvaart. Tijdens de enkele dagen, waarin het oorlogsgeweld woedde over ons land, werd echter een groot deel van haar vloot en technische installaties vernietigd en het bedrijf gestaakt.
      Sinds haar oprichting heeft de K.L.M. er naar gestreefd bij te dragen tot de uitbreiding van de burgerluchtvaart. Haar aandeel in het luchtverkeer trachtte zij steeds weer te verbeteren en zij ondervond daarbij den steun en de waardering van vele vrienden uit het bedrijfsleven en het verkeerswezen in Nederland en ver daarbuiten.
      In de eerste vier maanden van 1940 zette de K.L.M. haar bedrijf voort op den voet, waarop zij het onmiddellijk na den derden September had geschoeid. Het luchtnet in Europa was toen sterk ingekrompen en aanvankelijk werd slechts één dienst met Scandinavië onderhouden. Spoedig volgde een aantal uitbreidingen en in de eerste maanden van 1940 begon Schiphol op sommige dagen weer een ouderwetsch beeld te vertoonen. Het vervoer ontwikkelde zich goed en financieel was de positie der K.L.M. in April 1940 gunstig.
      In elk vorig jaar werden plannen gemaakt, zoowel in technisch als in organisatorisch opzicht, welke in het volgende jaar in nieuwe lijnen en nieuw materieel hun verwezenlijking vonden. In dit jaaroverzicht zal men daarover niet kunnen lezen. 1940 betekende een abrupt einde van een jonge, wijdvertakte en gedifferentieerde organisatie. In de volgende bladzijden geven wij van den arbeid en de gebeurtenissen uit dat jaar een summier overzicht; wellicht komt daarbij onwillekeurig de gedachte op, dat het nog slechts van twijfelachtigen historischen zin is te vermelden hoeveel passagiers naar Indië werden vervoerd ofwel dat er in den aanvang van 1940 vele vluchten werden uitgevoerd naar het door ijs geïsoleerde eiland Urk. Gebeurtenissen, welke hun gewicht lieten drukken op elkeen, hebben ons geleerd wat vrijer te staan tegenover wat ons vroeger belangrijk scheen.
      Dat dit overzicht in denzelfden vorm verschijnt als andere jaren, moge schier een getuigenis zijn van het vertrouwen waarmede de K.L.M. de toekomst tegemoet ziet. Het ka waar zijn, dat op het oogenblik in een groot deel van de wereld de militaire luchtvaart de plaats heeft ingenomen van de burgerluchtvaart; zeker is het, dat na den oorlog de ontwikkeling van een vreedzaam luchtverkeer ongekend groot zal zijn. Op die periode houdt de K.L.M. den blik gericht. Zij hoopt dan den kern, welken zij van haar bedrijf in stand hield, te kunnen uitbreiden en de plaats te hernemen, waarop zij de leus “Nederlands vlag wordt het hoogst gehouden in de lucht” weer waar kan maken.
                                                                                                                                                                                                              
      Op 15 Mei 1940 overleed de heer Paul May. De heer May behoorde tot de oprichters der K.L.M. en gaf gedurende ruim twintig jaar in verschillende bestuursfuncties zijn waardevolle medewerking; sedert 1927 was hij voorzitter van den Raad van Commissarissen. In al die jaren was hij steeds gaarne bereid in alle opzichten het welzijn van de K.L.M. te bevorderen.
      De heer Ir. J.E.F. de Kok, oud-voorzitter van den Raad van Bestuur, voordien lid van de Raad van Commissarissen, overleed op 28 oktober. De geheele Nederlandsche luchtvaartwereld heeft aan zijn arbeid en initiatief veel te danken gehad, in het bijzonder de K.L.M.; in de periode, waarin hem de leiding van den Raad van Bestuur was toevertrouwd, werden talrijke ingrijpende plannen opgesteld en besluiten genomen, welke een verstrekkende invloed hadden op der ontwikkeling van het geheele bedrijf.
      In Mei werd Jhr. J.A.G. Sandberg, lid van de Raad van Bestuur, tot voorzitter van die Raad benoemd.
                                                                                                                                                                                                                   
HET BEDRIJF VOOR 10 MEI
      Toen in September 1939 de oorlog uitbrak, moest plotseling de dienst op heet geheele Europeesche luchtnet der K.L.M., behalve de lijn tusschen Nederland en Denemarken, worden opgeschort. Maar reeds na enkele dagen kon het luchtverkeer, zij het ook onder geheel ander omstandigheden, worden hervat.
      Het handhaven der diensten ging met groote moeilijkheden gepaard.  De in normale tijden zoo voortreffelijk werkende gronddiensten, zoals meteo en radio, waren in welhaast alle Europeesche landen stilgelegd. Weerberichten waren nauwelijks ter beschikking en van bakens en peilingen was weinig sprake meer.
      In Januari werd tweemaal per dag op Londen gevlogen, eveneens tweemaal per dag naar Scandinavië (tezamen met de Zweedsche maatschappij A.B.Aerotransport) en eenmaal dagelijks op Brussel (met de Sabena).
      Onafgebroken werd getracht dit net tot uitbreiding te brengen. In Maart onderhielden reeds vier dagelijksche diensten het verkeer tusschen Londen en Amsterdam, drie dagelijksche diensten tusschen Amsterdam en Kopenhagen/Stockholm en één dienst tusschen Amsterdam en Brussel, terwijl op 1 April de dienst tusschen Amsterdam en Oslo werd heropend. Van half Maart af onderhield de Deutsche Lufthansa een vrachtdienst tusschen Berlijn en Amsterdam. Ten slotte werden in April en begin Mei 10 heen en weer vluchten naar Lissabon uitgevoerd.
      Er bestond voor die luchtverkeer bijzonder veel belangstelling. Alleen in de maand Februari verwerkte Schiphol bijna 3000 passagiers, 44.000 kg post en 109.000 kg vracht. In Maart en April werden vaan 300 passagiers per dag vervoerd en meer dan 13.000 kg vracht.
      De oorlogstoestand tusschen Finland en Rusland gaf vooral in der eerste maanden van het jaar een toeneming van het verkeer op Scandinavië. Ui de vele bijzondere opdrachten vermelden wij de verzorging van het vervoer van de Nederlandsche ambulance, welke door het Roode Kruis naar Finland werd gezonden. Dit transport bestond uit ongeveer 30 personen en ruim 26.000 kg vracht, doch kon ondanks dien omvang in enkele dagen naar Malmö worden overgebracht.
      Op 2 April wordt de dienst tusschen Amsterdam en Lissabon geopend, een lijn, welke voor de Nederlandsche burgerluchtvaart van groote betekenis had kunnen worden. Men kan deze verbinding beschouwen als het eerste traject van de luchtlijn tusschen Nederland en West-Indië, een verbinding, waarvan de verwezenlijking niet zoover meer in de toekomst lag.
      Het traject van 1600 km werd zonder tusschenlanding gevlogen, de oorlogsomstandigheden maakten dit noodzakelijk. Voor de regelmatige uitvoering bleek dit echter geen bezwaar en de piloten deden er veel ervaring mee op, welke hen voor de toekomstige Oceaantrajecten zeer te stade kan komen.
      Op 9 April breidde de oorlog zich uit over Denemarken en Noorwegen. De luchtverbindingen met Scandinavië moesten worden gestaakt, waardoor er een einde kwam aan de luchtverbindingen met Noord-Eurropa. Men trachtte aan de moeilijkheden het hoofd te bieden, doch aan de pogingen om deze lijnen weer open te stellen, kwam op 10 mei een einde.
      In deloop van het verslagjaar kon verder van Nederlandsche burgerluchtvaart geen sprake zijn.
 
Vervoersresultaten van K.L.M. em samenwerkende luchtvaartmaatschappijen
                         Jan.-Mei 1940      Jan.-Mei 1939      Daling
Passagier                 16.917             37.133            56,9%
 
Goederen en extra        696.814            733.113             5,0%
Bagage, in kg
 
Post, in kg              173.203            275.539            37,1%
                                                                                                                                                                                                                     
BINNENLAND
      Het binnenlandsch luchtverkeer, dat tengevolge van de militair maatregelen in Nederland reeds in den zomer van 1939 niet meer werd uitgevoerd, kon in 1940 niet worden hervat.
      Wel werden er in de maanden Januari, Februari en Maart een groot aantal vluchten uitgevoerd naar de door het ijs geïsoleerde Waddeneilanden en Urk. Ofschoon de ingrijpende gebeurtenissen, welke eenige maanden later plaats vonden, de herinnering eraan wellicht hebben vervaagd, zal men zich de abnormaal strenge en langdurige vorstperiode in den aanvang van het jaar nog wel voor den geest kunnen roepen. De K.L.M. kon de bewoners van Urk, Ameland en Schiermonnikoog te hulp komen. Ongeveer 60 ijsvluchten werden uitgevoerd, waarvan er 22 Urk tot bestemming hadden. Boven het IJsselmeer werden drie vluchten uitgevoerd in opdracht van de Zuiderzeewerken om na te gaan of het kruiende ijs zich niet bewoog in de richting van dijken of havenwerken.
      In totaal werden op deze vluchten 605 personen vervoerd, 36.000 kg post en 24.000 kg vracht, waaronder zelfs 14.000 kg steenkolen en veevoeder, om den dreigende nood op Ameland te lenigen.
                                                                                                                                                                                                                    
DE DIENST AMSTERDAM - BATAVIA
      De omstandigheden, waaronder sedert September de lijn Amsterdam-Batavia werd geëxploiteerd, waren zeer ongewoon; toch functioneerde de dienst regelmatig.
      Dank zij de goede relaties, welke de vertegenwoordiger der K.L.M. in Italië onderhield, werd Napels in weinige maanden een “klein Schiphol”. Er werd een technische staf geplaatst, welke in staat was de vliegtuigen het onderhoud te geven, dat de veiligheid vereischte. Bij het opbouwen van deze organisatie werd veel medewerking ontvangen en bleek, dat de vertegenwoordiging in Italië zich snel aan de moeilijke omstandigheden kon aanpassen.
      De eerste vier maanden van 1940 waren een voortzetting van hetgeen einde 1939 organisatorisch werd opgebouwd.
      Het vervoer van de post tusschen Nederland en Italië geschiedde per trein via Duitschland; de passagiers werden over Frankrijk geleid. Deze organisatie klopte goed en doordat de K.L.M. een overeenkomst had gesloten met Wagon-Lits/Cook, konden zich de K.L.M.-zorgen van service reeds over de passagiers uitstrekken van het oogenblik af, dat zij in Nederland in den trein stapten.
      Gezien het feit, dat slechts tweemaal in plaats van driemaal per week werd gevlogen, was het vervoer naar verhouding gunstig: er werd een bezettingspercentage bereikt van 66,7%; in het laatste kwartaal van 1939 bedroeg dit cijfer 64,6. De resultaten van het vervoer tot 30 April volgen hieronder:
 
Passagiers               Aantal             Pass/km
1ste kwartaal 1939        2.362              9.208.690
1ste kwartaal 1940        1.486              5.159.875
 
Vracht                    kg                ton/km
1ste kwartaal 1939        79.267             376.853
1ste kwartaal 1940        43.559             162.038
 
 
Post                      kg                ton/km
1ste kwartaal 1939        56.955             535.665
1ste kwartaal 1940        58.517             405.946
 
Tusschen Napels en Bandoeng werd de dienst uitgevoerd met negen DC-3 vliegtuigen. Op 7 Mei werden drie op Napels gestationeerde vliegtuigen naar Bandoeng overgebracht in verband met den onzekeren toestand. De post, welke dienzelfden dag per trein via Duitschland naar Napels werd verzonden, was de laatste welke normaal naar Indië werd vervoerd; zij werd medegenomen door het vliegtuig, dat op 10 Mei uit Napels naar Bandoeng vertrok.
                                                                                                                                                                                                                   
WEST - INDIË
      Het liet zich aanzien, dat de gunstige ontwikkeling van het bedrijf der K.L.M. in West-Indië, in 1940 voortgang zou vinden. In den aanvang van het jaar bedroeg de totale lengte van het luchtnet 4181 km, de volgende diensten werden toen onderhouden:
 
Tweemaal per dag          Curaçao-Aruba v.v.
Dagelijks (beh.Maandag)   Curaçao-Aruba-Maracaibo v.v.     
Dagelijks (beh.Zaterdag)  Curaçao-La Guaira v.v.
Eenmaal per week          Curaçao-Aruba-Maracaibo-Barranquilla v.v.
Tweemaal per week         Curaçao-Trinidad
Eenmaal per week          Trinidad-Curaçao
Eenmaal per week          Trinidad-La Guaira-Curaçao
Viermaal per week         Trinidad-Barbados v.v.
Eenmaal per week          Trinidad-Paramaribo v.v.
Eenmaal per week          Curaçao-Coro v.v.
Eenmaal per week          Curaáo-Bonaire v.v.
 
      Op 5 Januari werd een nieuwe lijn geopend tusschen Trinidad en Ciudad Bolivar, welke voorlopig eenmaal per week werd gevlogen. Ciudad-Bolivar is een belangrijk centrum van goud-industrie in Oost-Venezuela, terwijl er zich een vrij groote petroleumwinning begint te ontwikkelen. Uitgestrekte gebieden waar zich ijzererts-concessies bevinden, houden voor de toekomst beloften in.
      Op 29 April werd een nieuwe dienstregeling ingevoerd, waarbij der frequentie van den dienst tusschen Curaçao en La Guaira werd verhoogd tot zes maal per week. De route van den dienst tusschen Curaçao en Trinidad werd gewijzigd, zoodat een tusschenlanding kon worden gemaakt te Barcelona, een centrum van petroleum-industrie aan de kust van Venezuela. Het aantal diensten tusschen Bonaire en Curaçao werd verhoogd tot twee per week.
      De lokale diensten naar Aruba, Bonaire en Coro werden ten deele nog uitgevoerd met Fokker F-18 vliegtuigen; op de andere lijnen deden de vliegtuigen van het type Lockheed Super Electra dienst. In mei werden twee Douglas DC-5 vliegtuigen aan de vloot toegevoegd met respectievelijk 18 en 22 zitplaatsen. Zij werden gedoopt met der namen van in West-Indië inheemsche vogels: de Wakago en de Zonvogel.
      De vloot was toen samengesteld uit 2 vliegtuigen van het type Fokker F-18, 4 vliegtuigen van het type Lockheed Super Electra en 2 vliegtuigen van het type Douglas DC-5.
      De vervoersresultaten zijn slechts bekend van de eerste drier maanden van 1940. Zij vertoonen, vergeleken bij de resultaten van de overeenkomstige periode van 1939, een aanzienlijke stijging:
 
                 Jan.-Maart 1940  Jan.-Maart 1939      Stijging
Passagiers        4.615            3.274                 41%
 
Post, in kg       3.356            2.347                 43%
 
Vracht en over-
Bagage, in kg     38.862           28.382                 36,9%
 
      Een toeneming, zooals die van het passagiersvervoer, met 41%, mag alleszins bevredigend worden genoemd. Ook het vervoer van vracht door de lucht nam voortdurend toe; goudzendingen begonnen tot de geregelde lading te behoren.
      Met de scheepvaartmaatschappij American Republics Line werd een overeenkomst gesloten ten aanzien van het vervoer van doorgaande reizigers op den dienst tusschen Trinidad en Barbados. Van de hierdoor geboden mogelijkheden werd reeds spoedig gebruik gemaakt. In Maart was het bezettingspercentage op dezen dienst bijna 70%.
      Een belangrijke uitbreiding van de installaties op het vliegveld Hato (Curaçao) naderde haar voltooiing. Een derde hangar was in aanbouw, waarin de werkplaatsen van den nieuw georganiseerden Technischen Dienst een plaats konden vinden.
Een en ander zou in de loop van het eerste halfjaar gereed komen. Tal van werktuigen voor de verschilllende afdeelingen
-waaronder een motorafdeeling en een schroefafdeeling- waren reeds besteld. In April werd een werkmeester uit Nederland naar West-Indië gezonden om de leiding van den technischen dienst op zich te nemen. Aangenomen kan worden, dat deze dienst na zijn voltooiing in staat is het geheele onderhoud ter plaatse te volbrengen, hetgeen vooral na de verbreking van het contact met Nederland van groote waarde zal zijn geweest.
      Op het vliegveld Zanderij nabij Paramaribo werd begonnen met de voorbereidende werkzaamheden voor den aanleg van een vliegveld geschikt voor Oceaanverkeer.
      De uitvoering van de groote kaarteringsopdracht de Venezolaansche regering was op 16 Maart voltooid. Van het gouvernement van Curaçao werd een nieuwe opdracht ontvangen voor de kartering van een gedeelte van Aruba.
                                                                                                                                                                                                                   
ZUID - AFRIKA
Op 15 Januari vertrok de “Reiger”, thans onder commando van gezagvoerder Blaak, ten tweeden male naar Zuid-Afrika., Een tiental passagiers, deels zakenlieden, deels toeristen, maakte de reis per trein tot Napels.
      Van Napels volgde de “Reiger” hetzelfde traject als in December 12938. Op 19 Januari kwam het vliegtuig te Johannesburg aan.
De terugreis werd op 3 Februari aanvaard; op 7 Februari was Napels weer bereikt.
Aan post nam de “Reiger” ongeveer 11.000 brieven mede.
      De ontvangst in de Unie was wederom zeer hartelijk en de vlucht kon in alle opzichten een succes worden genoemd.
                                                                                                                                                                                                                  
ALGEMEEN
      Sedert 14 Mei is het Europeesche luchtverkeer de K.L.M. geheel stilgelegd. Nederland ligt in de eerste zône de oorlogshandelingen en zoo lang dit duurt kan aan een hervatting van het burgerluchtverkeer van Nederland uit niet worden gedacht.
      Uit later in Nederland ontvangen publicaties blijkt dat ook na 10 Mei, de exploitatie van de Indiëlijn werd voortgezet, aanvankelijk tusschen Napels en Batavia en, sinds de intrede van Italië in den oorlog op 11 Juni 1940, tusschen Lydda (Palestina) en Batavia. Op 26 Juli werd tusschen deze stations een geregelde weekdienst ingesteld.
      Het net in West-Indië werd uiteraard het minst beroerd door de omstandigheden. Ofschoon de verbindingen tusschen het bedrijf in Nederland en de leiding van dit onderdeel verbroken zijn, kon de exploitatie worden voortgezet, en, naar men kon opmaken  uit verspreide publicaties, met succes.
De vervoerscijfers zouden over de eerste negen maanden van 1940 ongeveer 30% hoger zijn geweest dan in de overeenkomstige periode van het vorige jaar.
      Het is duidelijk, dat deze partieele voortzetting van het bedrijf laten van belang zal zijn.
De ervaring welke men in die onderdeelen heeft kunnen blijven opdoen zal bij een herstel van den normalen bedrijfsomvang de KLM zonder twijfel zijn nut afwerpen.
      De bedrijfspolitiek der K.L.M. werd sinds September 1939 gekenmerkt door een voortdurende aanpassing. Op grond van de in het voorjaar bereikte resultaten, werd besloten het nieuwe hoofdkantoor te ’s-Gravenhage, dat zijn voltooiing naderde, te betrekken. De gebeurtenissen maakten het echter noodzakelijk van deze plannen af te zien. Toen het gebouw in Augustus gereed was, werd het betrokken door het Departement van Sociale Zaken. Het verheugde ons reeds spoedig daarna van den tijdelijken bewoner te kunnen vernemen, dat inrichting en indeeling uitstekend voldeden en goeden arbeid in een mooie omgeving mogelijk maakten.
      Het nieuwe, ruime passagekantoor aan het Leidscheplein vormde van 10 Mei af het centrum der K.L.M. te Amsterdam. De groote ruimte kon bijzonder nuttig worden gebruikt door er de kernen van Technischen Dienst en Stationsdienst te huisvesten.
      Een belangrijk vraagstuk was de situatie, waarin het vrij omvangrijke personeel kwam te verkeeren.
                                                                                                                                                                                                                   
PERSONEEL
      De oplossing van het personeelsvraagstuk was, evenals in andere bedrijven, niet eenvoudig.
      In den zomer van 1939 verschafte de K.L.M. arbeid aan bijna 2000 personen. Onmiddellijk na het uitbreken van den oorlog in September van dat jaar werd getracht een passenden werkkring te vinden voor de overtollig geworden krachten. Men slaagde erin veler menschen elders onder dak te brengen; in het algemeen voldeed het personeel op de nieuwe plaatsen goed. In November 12939 waren reeds 262 leden van het personeel elders geplaatst. Ongeveer 322 waren er toen in miltairen dienst, een aantal dat in de volgende maanden nogal eens varieerde. Ruim 1400 personen waren er in Januari 1940 nog in dienst der K.L.M.
      Deze verhouding onderging geen groote wijzigingen totdat de oorlog ook Nederland bereikte, de tot dat oogenblik nog bij de K.L.M. werkzaam zijnde dienstplichtigen meldden zich uiteraard onmiddellijk bij hun onderdeelen.
      Vier leden van het personeel der K.L.M. sneuvelden tusschen den 10den en den 14den Mei bij de verdediging van het Vaderland hun namen zijn:
      W.F. Anceaux, vliegtuigbestuurder
      F.H. Groen, vliegtuigbestuurder
      N. Steenbeek, vliegtuigbestuurder
      N.R.L. Kooiman, boordwerktuigkundige
Zij vielen met eere bij de vervulling van den hoogen plicht, welke de omstandigheden hun oplegden.
                                                                                                                                                                                                                    
                         x   x   x
                           x   x
 
      Het is duidelijk, dat in de daaropvolgende maanden de personeelssterkte tot het uiterste moest worden teruggebracht. Van het totale personeel, dat sinds Mei reeds was verminderd tot 1424 man, waren er toen nog 923 in actieven dienst, 330 nog gemobiliseerd, in de Opbouwdienst of vermist, terwijl er 121 bij andere bedrijven waren geplaatst.
      Onvermoeid werd getracht de financieele zorgen te verminderen en tegelijkertijd er voor zorg te dragen, dat het personeel emplooi vond, dat hem paste en dat in de nieuwe functie de salarieering op niveau bleef.
      Hierbij werd, veel medewerking ontvangen, en de wachtgeld- en subsidieregeling, welke door het Departement van Sociale Zaken werd getroffen, werkte zeer gunstig.
Op 31 December was de personeelsverdeeling als volgt:
 
      K.L.M. (binnen- en buitenland)       429
      Elders gedetacheerd                  596
      Opbouwdienst                          70
      Wachtgeld                            335
 
      Onder leiding van de Chef van den Vliegdienst werd in de zomer een school opgericht voor vliegtuigbestuurders. Hiertoe werd in de Vondelstraat te Amsterdam een gebouw gehuurd, waarin een aantal lokalen en werkplaatsen werd ingericht, terwijl er tevens een internaat aan werd verbonden. In dit internaat zijn verschillende leerlingen der klassen geplaatst, welke tot in den oorlog deel uitmaakten van de Rijksopleiding tot Verkeersvlieger.
      Het was aanvankelijk de bedoeling aan de tot werkloosheid gedoemde vliegtuigbestuurders der K.L.M. de gelegenheid te geven hun theoretische kennis bij te houden en uit te breiden. Allengs ontwikkelde dit plan zich echter tot een volledige school voor luchtvaartkunde, waar aan verschillende categorieën personeel les wordt gegeven in onderwerpen, waarin zij vroeger de gelegenheid niet hadden zich te verdiepen.
      Een negental cursussen waren tegen het einde van het jaar in vollen gang. In de eerste plaats is er een cursus voor gezagvoerder. Een uitgebreid lesrooster van lesuren geeft een beeld van de vele technische en theoretische problemen, zooals wiskunde, luchtvaartradio, kaartenkennis, meteorologie, astronomische navigatie, sterrenkunde enz., welke hier worden behandeld. Er bleek ook veel belangstelling te bestaan voor lessen in vreemde talen, zooals Spaansch, Fransch en Maleisch, waarvoor ook in de ander cursussen uren zijn aangewezen. Een tweede cursus wordt gevormd door de vliegtuigbestuurders. Ander groepen zijn als volgt verdeeld:
 
  -    cursus navigator 1e klasse – klassen A en B
 -    cursus navigator 2e klasse – klassen A en B
 -    cursus radiotechnicus
 -    cursus radiomonteur
 -    cursus radiotelegrafist
 
Alle leerlingen krijgen les in lichamelijke oefeningen en eenmaal per week wordt er een uur besteed aan zwemmen.
      In totaal waren hierbij 91 cursisten ingeschreven.
      De schriftelijke cursus voort het theoretische gedeelte van het Bewijs van Geschiktheid voor Navigator 2e klasse en het vliegbewijs B, welke reeds voor den oorlog werd aangevangen, is nadien met succes voortgezet; in December waren er ongeveer 185 leerlingen ingeschreven.
                                                                                                                                                                                                                  
TECHNISCHE DIENST
      De nog juist voor den oorlog gereed gekomen groote vliegtuigloods E gaf een groote uitbreiding aan de huisvesting der diensten op Schiphol. 3.840m2 stallingruimte, vele ruime kantoorlokalen en ongeveer 5.300 m2 platformoppervlakte werden aan de bestaande outillage toegevoegd.
      De verschillende afdeelingen van den Technischen Dienst bezonnen zich op nieuw materieel; alle op de markt zijnde vliegtuigtypen werden zorgvuldig bestudeerd op hun toekomstige bruikbaarheid voor het bedrijf. De beslissingen over den aankoop van nieuw materieel voor de Indië-route waren practisch reeds gevallen; binnen enkele jaren zou de reis tusschen Amsterdam en Batavia bekort kunnen worden tot 2½ dag. Aan Fokker was reeds opdracht gegeven voor den bouw van 4 vliegtuigen Fokker F-24.
      De op Schiphol en andere vliegvelden gevestigde diensten der K.L.M. hadden onder den oorlog zwaar te lijden. Vele kostbare en belangrijke installaties en gegevens en groote magazijnvoorraden werden vernietigd bij het bombardement van Schiphol. Al onze bezittingen op Waalhaven werden door bominslag en brand verwoest. Met lof vermelden wij het kranige werd, dat door den Stationsdienst en andere diensten op 10 Mei en de daar op volgende dagen op Schiphol onder zeer moeilijke omstandigheden werd verricht om het materiaal, voor zoover dat nog mogelijk was, te beschermen en in veiligheid te brengen.
      De vloot der K.L.M. ging op Schiphol op 10 Mei voor een deel verloren. Vernietigd werden 6 Douglas DC-3 vliegtuigen, 6 Douglas DC-2 vliegtuigen, 3 Koolhoven FK-43 vliegtuigen, 2 Fokker F-7a vliegtuigen en 1 Koolhoven FK-48 vliegtuig.
      3 Douglas DC-3 en 5 Douglas DC-02 vliegtuigen waren wel beschadigd, doch konden worden hersteld. Nadien werden deze vliegtuigen echter gevorderd, zoodat de K.L.M. er de beschikking over verloren heeft.
      Op 15 Mei bevonden zich in Engeland 2 Douglas DC-3 vliegtuigen, in Portugal 1 Douglas DC-2 en 1 Douglas DC-3, en langs de Indië-route 9 Douglas DC-3 vliegtuigen.
      Het oogenblik, waarop de ramp van den oorlog Nederland trof, viel voor de K.L.M. juist op het tijdstip waarop, zij haar geheele interne organisatie had vernieuwd en gereed gemaakt voor groote expansie. De Vliegdienst had een groote uitbreiding ondergaan en zijn nieuwe behuizing betrokken, evenals verschillende afdeelingen van den Technischen Dienst, waaronder de Motorafdeling. De Medische Dienst betrok een ruim en modern ingericht laboratorium. Hetzelfde geld voor den Radiodienst.
In Amsterdam was het moderne, practische passagekantoor juist geopend; het nieuwe hoofdkantoor in 
Den Haag zou binnen enige maanden in gebruik worden genomen., De vernieuwde organisatie zou den normale groei van het bedrijf gedurende verschillende jaren kunnen verwerken; het trof wel zeer hard, dat de oorlog zoop snel een einde hieraan maakte.
      De oorlog heeft het vliegveldvraagstuk in Nederland niet minder actueel gemaakt dan het reeds was. In den komende vrede kan men een groote op bloei verwachten van de burgerluchtvaart; de omvang daarvan is nog niet te overzien. Doch het is wel duidelijk, dat Nederland aan de internationale burgerluchtvaart en aan zijn nationale luchtvaartmaatschappij de beste mogelijkheden zal moeten bieden, wil het zijn aandeel in het luchtverkeer blijven behouden. Een groot modern en centraal vliegveld zal daarbij onontbeerlijk zijn. Steeds meer blijkt hoe Nederland, ook uit een oogpunt van luchtvaartpolitiek bezien, tusschen twee werelden is gelegen.
                                                                                                                                                                                                                  
SLOTBESCHOUWING
Nadat de vrede zal zijn hersteld, zal het internationale luchtverkeer zich in korten tijd met ongekende kracht gaan ontwikkelen. Vooral geldt dit voor het verkeer op langen afstand; ook binnen Europa zal echter ten slotte een luchtverkeer ontstaan, belangrijk grooter dan in de achter ons liggende jaren.
      Het is zeker, dat de K.L.M., indien zij in de toekomst weer als één geheel en ongestoord door oorlogsgevaren kan gaan werken, eenigen tijd nodig zal hebben om de geleden verliezen in te halen.
Het is echter niet onwaarschijnlijk, dat zij na verloop van een tot twee jaren zal zijn uitgegroeid boven haar grootsten omvang in het verleden. Zij zal niet aarzelen haar arbeid in den grooten luchtoceaan rond de wereld te hervatten.
 
ME.MdS
                                                                                                                                                                                                                                                                                TOP
  GENERAL AVIATION
              *  Akte Motorflugzeuge Nat. Luftfarht-Schule Private Sportflieger
              *  Na den oorlog

         *  N.V. Nationale Luchtvaartschool

         *  Particuliere vliegtuigen

          * De Schadevergoedingen

 

In LUCHTVAARTKENNIS 1996/2 heb ik het dokument van Feldluftpark Holland 

gepubliceerd waarin een opsomming van de Nederlandse vliegtuigen werd 

gegeven met de mate waarin ze geschikt bevonden werden/waren voor de NSFK.

Via Marcel Hogenhuis van de Stichting Historische Werkgroep Vliegveld Venlo 

en Wouter Boom die onderzoek doet naar de activiteiten van prins Bernhard vlak

na de oorlog op Soesterberg kwam ik in het bezit van nog veel meer gegevens 

over de Duitse aktiviteiten op dit terrein.

Beiden hebben research gedaan in het Bündes-Militär Archiv te Freiburg 

en hebben daar bovengenoemd dossier gevonden. Het betreft om precies te zijn 

RW37/71 Akte Motorflugzeuge Nat. Luftfahrt-Schule, Private Sportflieg

Uit dit dossier komt onderstaande informatie.

Hierbij zal ik niet proberen er een 'lopend verhaal' van te maken maar me 

beperken tot een opsomming van de documenten met hun inhoud.

 

*    Een brief d.d. 12-7-1940 van Fl.Ing.a.Kr. Sachsenberg aan de 

Wehrmachtsbefehlhaber in den Niederlanden (W.B.Nd.)

De heer Sachsenberg deelt hierin mede dat hij, na ruggespraak met Oberstleutnant 

Veltjesn, op Soesterberg gezocht heeft naar de PH-VYG van de NLS maar deze niet 

heeft kunnen vinden. 

Ook het aanwezige personeel kon hem niet wijzer maken.

Van de PH-AIV en PH-DSA wist hij te vertellen dat ze te Ypenburg op een boot 

geladen waren.

Hij stelt voor om deze vliegtuigen als ze aangetroffen worden aan de betreffende 

eigenaren terug te geven omdat ze toch niet geschikt zijn als opleidings- dan 

wel verbindingstoestel.

Mochten ze al eventueel door de Luftwaffe gevorderd zijn, dan stelde hij voor 

om de eigenaren schadeloos te stellen “wie dies bei der Uebernahme von 

Kraftfahrzeugen geschehen ist”.

 

*    Een brief d.d. 14-8-1940 van Abtlg.II/Flugbereitschaft aan Luftgau Holland 

(L.g.H) betreffende "Flugzeuge Holländischer Sportflieger, die nicht 

beschlagnehmt wurden".

Hierin wordt gezegd dat de laatste tijd Nederlandse eigenaren herhaaldelijk 

verzochten om de toezegging dat toestellen die gedemonteerd en buiten een vliegveld 

waren opgeslagen niet in beslag genomen zouden worden.

Om een indruk te krijgen om welke toestellen dat dan wel ging, was aan de NLS 

gevraagd een opgave te doen van betreffende vliegtuigen.

Er werd voorgesteld de 26 opgesomde toestellen, voor zover niet interessant voor 

de Luftwaffe, bij elkaar te brengen en gezamenlijk op te slaan. 

Het onderhoud kon dan door het NLS-personeel geschieden dat toch al zorgdroeg 

voor het onderhoud van de resterende NLS-vloot.

Hiermee kon het toezicht op deze vliegtuigen ook doelmatiger plaatsvinden.

 

* De NLS-lijst.

Reg.    Type               Eigenaar                                         

PH-AJS  Bird               L. Müller, Stationsplein 18, Almelo

        Opgeslagen:        Stationsplein 18, Almelo

PH-KGH  Schelde S 12       H.Th.van Marken, Emmalaan 11, Baarn

        Opgeslagen:        Garage de Waal, Amsterdam

PH-LFK  Klemm L 25         F.J. Koch, Quellijnstraat 57, Amsterdam

        Opgeslagen:        Quellijnstraat 98, Amsterdam

PH-WPK  Wiley Post         F.J. Koch, Quellijnstraat 57, Amsterdam

        Opgeslagen:        Quellijnstraat 98, Amsterdam

PH-ATB  Puss Moth          A.M. Noordenbos, Langestraat 31, Enschede

        Opgeslagen:        Langestraat 31, Enschede

PH-AMN  Puss Moth          A.M. Bauling, Everh. V. Reydtstraat 43, Deventer

        Opgeslagen:        Flugplatz Teuge

PH-CEG  D.H. Moth          A.M. Bauling, Everh. V. Reydtstraat 43, Deventer

        Opgeslagen:        Flugplatz Teuge

PH-AJI  D.H. Moth          A.M. Bauling, Everh. V. Reydtstraat 43, Deventer

        Opgeslagen:        Flugplatz Teuge

PH-ARI  Taylor Cub         H.S. Heijmans, Keizersgracht 431, Amsterdam

        Opgeslagen:        Jachthaven Kersken, Kudelstaart

PH-ATM  Scheldemeeuw       Kon.Mij. “De Schelde”, Vlissingen

        Opgeslagen:        Jachthaven Kersken, Kudelstaart

PK-WDR  Hornet Moth        W.D. Rous, Keizersgracht 431, Amsterdam

        Opgeslagen:        Colijn, Aalsmeerweg, Haarlemmermeer

PH-HCA  Percival Gull      H.M. Schmidt Crans, Stationsdwarsstr. 2, Utrecht

        Opgeslagen:        Meelfabriek Koechlin, Prinses Mariannelaan 326, Voorburg

PH-APA  Klemm L 26a        Zeeuwsche Ver. v. Luchtvaart, Koudekerke

        Opgeslagen:        Hotel Schuttershof, Middelburg

PH-ARS  D.H. Moth          J. Luijmes, Amsterdam

        Opgeslagen:        Garage Morsch, Nieuwe Meerdijk 140,Badhoevedorp

PH-ASU  D.H. Moth          A.D. de Koster, Pr. Mariannelaan 326, Voorburg

        Opgeslagen:        Meelfabriek Koechlin, Prinses Mariannelaan 326, Voorburg

PH-ATL  Puss Moth          J. Tempelman, Gronauschestr. 12, Enschede

        Opgeslagen:        Garage Avon, Borstelweg, Enschede

PH-AIB  Pander             N. Hazewinkel, Stalstraat 5, Groningen

        Opgeslagen:        A. Korteweg, “De Kooikamp”, Glimmen

PH-ATH  Percival Vega Gull Tj. Bendien, Sportlaan 6, Almelo

        Opgeslagen:        Garage Avon, Borstelweg, Enschede

PH-JAC  Puss Moth          (Ist kürzlich verkauft worden, Käufer unbekannt)

        Opgeslagen:        Keine Nachricht angekommen.  

PH-AJE  D.H. Moth          Eindhovensche Aero Club, Mauritsstraat 8, Eindhoven

        Opgeslagen:        Keine Nachricht angekommen.     

PH-AIX  Pander             J. Bovée, Halsteren

        Opgeslagen:        Keine Nachricht angekommen

PH-APN  Koolhoven FK 46    NV NLS, Weteringslaan 13, Wassenaar

        Opgeslagen:        Garage Bengsch, Westvlietweg 122, Voorburg

PH-FKA  Koolhoven FK 46    NV NLS, Weteringslaan 13, Wassenaar

        Opgeslagen:        Garage Morsch, Nieuwe Meerdijk 140, Badhoevedorp

PH-AIA  Pander             NV NLS, Weteringslaan 13, Wassenaar

        Opgeslagen:        Garage Morsch, Nieuwe Meerdijk 140, Badhoevedorp

PH-AJZ  Koolhoven FK 41    NV NLS, Weteringslaan 13, Wassenaar

        Opgeslagen:        Garage Morsch, Nieuwe Meerdijk 140, Badhoevedorp

PH-FDK  Leopard Moth       NV NLS, Weteringslaan 13, Wassenaar

        Opgeslagen:        Garage Morsch, Nieuwe Meerdijk 140, Badhoevedorp

 

*   Een brief d.d. 14-8-1940 van W.B.Nd. aan de NV NLS over bovenstaande lijst:

“Der Eingang Ihres Schreibens vom 6 August wird bestätigt. Für weitere Veranlassung 

ist das Schreiben sowie die Liste der Sportflugzeuge an Luftgau Holland gegeben 

worden, der sich in dieser angelegenheit direkt mit Ihnen ins Benehmen setzen wird”.

 

*   Brief d.d. 19-8-1940 van L.g.H. aan de NV NLS waarin toestemming verleend wordt 

“zur Instandsetzung der sechs Sportflugzeuge der Nationalen Luchtvaartschool in 

dem Versuchslaboratorium der Bataafschen Petroleum Mij Gesellschaft in Delft”.

Hierbij werd uitdrukkelijk verboden ze elders onder te brengen en ermee te vliegen.

En om deze “missbräuchliche Benutzung” te verhinderen werd zelfs verboden de vleugels 

aan de rompen te bevestigen!

De Luftgau Holland moest van de betreffende vliegtuigen een opgave ontvangen inhoudende

het Bewijs van Inschrijving, Type, Constructienummer, Motortype en het c/n van deze motor.

 

*   Brief d.d. 19-8-1940 van L.g.H. aan het Ministerie van Waterstaat/Luchtvaartdienst. 

In de door de NLS opgestelde lijst worden ook de PH-WPK en PH-WDR genoemd. 

Die waren echter niet meer ingeschreven en men wilde weten of deze toestellen misschien 

elders ingeschreven werden en of er eventueel nog meer niet ingeschreven toestellen 

in Nederland aanwezig waren.

Bovendien wordt gevraagd naar de verblijfplaats van de PH-AIX van de heer Bovée.

Opmerkelijk is dat hier dus de verschrijving PH-WDR i.p.v. PK-WDR voor het eerst 

opduikt en dat niet om de verblijfplaats van de PH-JAC en PH-AJE wordt gevraagd.

Ook wordt in de brief geconstateerd dat de hen bekende Nederlandse 

“Luftfahrzeugstamrolle” begon met PH-ACT en eindigde met PH-VYG terwijl niet teruggekomen 

wordt op de onbekende verblijfplaats van de laatste.

 

*   Brief d.d. 21-8-1940 van L.g.H aan de W.B.Nd.

Hierin wordt medegedeeld dat aan de Luchtvaartdienst opdracht is gegeven 

“eine Veränderung im derzeitiger Unterstellraum ohne besondere Genehmigung des 

Luftgaukommandos Holland nicht vorzunehmen”.

Het werd toch beter geacht de toestellen te laten waar ze op dat moment opgeslagen waren. 

Wèl werden de houders der vliegtuigen er persoonlijk voor verantwoordelijk gesteld dat 

ze daar ook bleven.

Onderhoud zou op deze manier ook goed verzekerd zijn.  

En ook de controle zou zo goed uitgevoerd kunnen worden. 

L.g.H. verzoekt dan ook aan W.B.Nd. om instemming met deze regeling.

 

*   Brief d.d. 26-8-1940 van de W.B.Nd. aan L.g.H. met een aanvulling op de NLS-lijst 

van 14-8-1940.

PH-JAO  Puss Moth     C. Sipkes, Thierenskade 132, Rijswijk

PH-AJE  Unbekannt     Aero Club

 

*   Brief (d.d. 28-8-1940) van NV NLS aan L.g.H. waarin de NLS dankzegt voor de 

toestemming hun zes vliegtuigen onder zich te mogen houden.

Tevens deelt de NLS mede dat “Morgen werden wir das Flugzeug PH-APN, Koolhoven FK 46, 

Nummer 4610, Motor Gipsy Major Nr. 5638, von Westvlietweg 122, Voorburg nach unserer 

Instandsetzungswerkstätte zu Delft bringen. Wir werden mit der Instandsetzung dieses 

Flugzeuges anfangen”.

 

*   Brief d.d. 2-9-1940 van NV NLS aan L.g.H.

Het is niet handig om vijf toestellen in Garage Morsch te Badhoedorpop te slaan en ze 

voor onderhoud steeds naar de werkplaats in het BPM-proefstation in Delft te moeten 

transporteren. 

Er werd toestemming gevraagd de toestellen als volgt in de buurt van Delft op te slaan:

PH-AIA en PH-ARS bij Garage Bengsch, Westvlietweg 122 te Voorburg

PH-FKA, PH-FDK en PH-AJZ in Meelfabriek Koechlin, Prinses Mariannelaan 326 te Voorburg

 

*   Brief 27-9-1941 van NV NLS aan L.g.H.

Wij gaan het vliegtuig PH-FKA verplaatsen van Schinkeldijk 140 verplaatsen naar Proef-

station B.P.M.. Koolhoven F.K.46, Werknr. 4603, Motor Gipsy Major 5685.

PH-APN is nog niet klaar en blijft in het Proefstation, PH-FDK en PH-AJZ worden maandag

30/9 naar Meelfabriek Koechlin verplaatst.

NB. Mij (HD) is dat adres Schinkelsdijk 140 niet duidelijk, vgl. brief 2-9-1940 hierboven.

 

*   Brief d.d. 10-10-1940 van NV NLS aan L.g.H.

Inmiddels is de verblijfplaats van de PH-AIX bekend geworden, het toestel staat in een 

schuur van de heer Bovee in het dorp Slikkenburg, vlak bij Halsteren.

 

*   Ene Otto Krause heeft kennelijk ‘verklapt’ dat in een garage te Voorburg twee 

vliegtuigen verstopt zijn. De ‘klikbrief’ is niet aanwezig, wèl de reactie (d.d. 7-1-1940) 

van Abt.II/Flugbereitschaft:

“Dem Otto Krause dürfte somit irgend eine Belohnung nicht zustehen, da es sich um 

ordnungsgemäss gemeldetes Fluggerät handelt”.

Het betrof dus de PH-AIA en PH-ARS.

 

*   Brief d.d. 8-1-1941 NV NLS aan L.g.H.

Begin januari 1941 was de PH-APN klaar en werd naar Garage Bengsch gebracht, 

terwijl de PH-ARS op zijn beurt naar de werkplaats werd gebracht.

  

*   Brief d.d. 30-1-1941 NV NLS aan L.g.H.

Ook de PH-FKA was klaar, de romp werd naar Koechlin gebracht, de vleugels bleven 

opgeslagen in het proefstation.

 

*   Brief d.d. 26-2-1941 NV NLS aan L.g.H.

Eind februari werd de PH-FDK van Koechlin naar B.P.M.-station Delft gebracht om 

onderhanden genomen te worden.

 

*   Twee verklaringen van overdracht, beide d.d. 14-5-1941.

De PH-WPK en de PH-LFK werden allebei door de eigenaar F.J. Koch overgedragen 

aan Kühn, Obfw. Feldpost Nr. L. 30309.

Uit latere stukken blijkt dat ook deze toestellen in beslag genomen waren.

 

Op 5 mei 1941 ontsnapten Leegstra en Vos met een Fokker G-1 naar Engeland. 

Als reactie hierop namen de Duitsers alle privévliegtuigen in beslag. 

De rest van het dossier gaat over de gevolgen hiervan voor de individuele 

vliegtuig eigenaren en met name over de financiële afhandeling.

 

*   Brief d.d. 29-5-1941 van KNVvL aan L.g.H.

Hierin wijst de KNVvL erop dat aan de eigenaren geen bewijs van inbeslagname 

is afgegeven, en suggereert om dat d.m.v. een collectieve verklaring alsnog te doen.

Ook attendeert de KNVvL op het verhoogde risico dat deze vliegtuigen lopen als ze 

op een vliegveld opgeslagen zouden zijn en dat dergelijke risico’s ongetwijfeld 

niet door de normale verzekeringen zullen worden gedekt.

Behalve de vliegtuigen werden ook nog andere zaken in beslag genomen:

- van de heer H.Th. Van Marken een Gipsy Major motor

- van de NV NLS een Gipsy major motor, een Gipsy I motor, 32 vliegtuiginstrumenten, 

oude motor onderdelen, een partij oude banden, een compleet FK 46 wiel, twee 

lege olievaten, drie propellers, een compleet onderstel van een Taylor Cub, 

een onderstel van een door oorlogsgeweld vernield vliegtuig.

De KNVvL vroeg om teruggave van deze laatste zaken omdat ze voor de eigenaren 

zeer waardevol waren en eigenlijk buiten de kwestie van de vliegtuigen gehouden 

konden worden.

 

*   Brief d.d. 3-6-1941 van NV NLS aan L.g.H.

De NLS vraagt om teruggave van hun door oorlogsgeweld beschadigde toestellen. 

Hierbij werd (natuurlijk) niet om de complete vliegtuigen gevraagd maar vroegen ze 

om de te repareren rompen en vleugels afzonderlijk en om de beurt te mogen repareren.

Indien het verzoek ingewilligd zou kunnen worden “dann möchten wir am liebsten zuerst 

den Rumpf des PH-FDK, weil wir daran beschäftigt waren, zurückhalten”.

E.e.a. gaf de NV NLS de mogelijkheid het personeel dat in sommige gevallen al jaren

bij haar werkzaam was, in dienst te houden.

 

*   Brief d.d. 13-6-1941 van Feldluftzeuggruppe Holland aan de KNVvL.

Deze brief was een reactie op het schrijven aan L.g.H. d.d. 29-5-1941.

Er werd een nauwkeurige opgave gedaan van de in beslaggenomen vliegtuigen en ander 

materieel. 

  PH-AJS    PH-AJI    PH-AJE    PH-APN

  PH-ATB    PH-LFK    PH-AIX    PH-FKA

  PH-ATL    PH-WPK    PH-JAO    PH-AIA

  PH-ATH    PK-WDR    PH-HCA    PH-AJZ

  PH-AMN    PH-APA    PH-ARS    PH-FDK

  PH-CEG    PH-AIB    PH-ASU

     Plus natuurlijk de (onder)delen die in de brief d.d.29.5.1941 werden genoemd.  

Aan het eind van de brief wordt informatie gevraagd teneinde op een verantwoorde 

manier de eigenaren schadeloos te kunnen stellen.

 

*   Twee brieven d.d. 24-6-1941 van F.J. Koch aan de KNVvL.

Hierin begroot hij de waarde van de PH-LFK en de PH-WPK op resp. ƒ 6075,- en ƒ 3693,-

En hij geeft een gedetailleerde opgave hoe hij aan deze waardebepalingen is gekomen.

 

*   Brief d.d. 24-6-1941 van F.J. Koch aan de KNVvL.

Hierin betoogt de heer Koch dat aangezien de nieuwprijs die destijds 8200,- Rm. was geweest,

inmiddels fors gestegen is, zal de schadevergoeding ook hoger moeten zijn teneinde een 

gelijkwaardige machine ter vervanging te kunnen aanschaffen.

*   Brief d.d. 4-9-1941 van Der Reichsminister der Luftfahrt und Oberbefehlshaber 

der Luftwaffe aan W.B.Nd.

Het ging over Wright-Cyclone onderdelen die ‘destijds’ van Schiphol meegenomen waren 

door de Luftwaffe. Men wilde weten of hierover met de KLM onderhandeld was en zo ja, 

wat dan de afspraken waren.

Het probleem ontstond omdat men wilde weten of bij verkoop de opbrengst voor de KLM 

was, dan wel “dem Reich zusteht”.

Hierop had de KLM op 20/9 nog niet geantwoord

 

*   Brief d.d. 4-9-1941 van Feldluftzeuggruppe Holland aan KNVvL.

 “Nach einer vorläufigen Stellingnahme des Reichsluftfahrtministerium, Berlijn, ist 

bezüglich der Beschlagnahmten holländischen Zivilflugzeuge wahrscheinlich damit zu 

rechnen, dasz diess als beuteflugzeuge behandelt und demgemäsz entschädigungslos 

eingezogen werden”.

 

*   Brief d.d. 6-11-1941 van de KNVvL aan W.B.Nd.

Zéér interessant is de tweede alinea: “... in derselben Lage wie die “Nederlandsche 

Luchtvaart Maatschappij” und Herr Reinders befinden, von denen in 1940 Flugzeuge 

übernommen wurden und wofür von den Deutschen Militärbehörden Preise festgesetzt 

wurden”.

KLM en Reinders werden dus voor de toen in beslaggenomen toestellen betaald.

Welke KLM-toestellen dit betreft is wel duidelijk, maar Reinders had op dat moment 

maar twee vliegtuigen die voor deze transactie in aanmerking komen: PH-ARK en PH-ARL 

de twee Envoy’s waarvan we vermoedden dat ze naar Duitsland waren gebracht. 

Hier treffen we dus voor het eerst een Duitse aanwijzing dat dit inderdaad is gebeurd.

 

*   Brief d.d. 20-11-1940 van W.B.Nd. aan L.g.H.

De eerste tekenen dat de financiële kant van de zaak mogelijk gunstig afgewerkt zal 

worden.

Ten eerste had H.J. Koch als ‘Reichsdeutscher’ natuurlijk geprotesteerd tegen de 

inbeslagname van zijn vliegtuigen PH-LFK en PH-WPK. De W.B.Nd. erkent dat deze 

vliegtuigen natuurlijk moeilijk als ‘Beuteflugzeuge’ gekenmerkt kunnen worden en geeft 

aan dat ze volgens de richtlijnen betreffende overname van civiele vliegtuigen van het 

RLM behandeld en aangekocht dienen te worden.

Wél wordt op 24/11 nog even bij de Klemm-fabriek geïnformeerd naar de status van 

de heer Koch.

En over de andere vliegtuigen uit de KNVvL-lijst wordt gezegd: “Die Flugzeuge dürfen

under den Artikel 53 der Haager Landkriegsordnung Abs.2 fallen, die besagt, dass 

Privatflugzeuge, die auch während der Kriegshandlungen ausschiesslich für zivile Zwecke 

bestimmt geblieben sind, nur gegen Entschädiging der Eigentümer beschlagnahmt und 

verwertet werden können”.

 

*   Brief d.d. 28-11-1941 van de heer Koch “An Dienststelle o 14 82 Abt.II Fl.”

Waarin hij nog even de aandacht vestigt op de sleepinstallatie voor zweefvliegtuigen 

waarmee zijn PH-LFK was uitgerust, en dat zijn Klemm volgens opgave van de fabriek op 

dat moment zo’n 14.000,- Rm. waard was.


Hieronder het document waarop het lot van de diverse vliegtuigen wordt benoemd:

 

 

*   Brief d.d. 4-3-1942 van de heer A.M. Noordenbos aan de Fliegerhorstkommandant Twente.

    Van Noordenbos was de PH-ATB in beslaggenomen en hij vraagt in deze brief bij wie 

    hij moet zijn voor de schadeloosstelling.

 

*   Brief d.d. 31-7-1942 van L. Muller aan Wehrmachtsbefehlhaber

    Mijn vliegtuig PH-AJS is uitsluitend civiel gebruikt en is niet in dienst geweest.

    bij de Nederlandse Luchtvaartafdeling.

     

*   Brief d .d. Flugbetriebsleiter aan Chefintendanten Wehrmachtbefehlshaber.

    Alle privé-vliegtuigen die uitsluitend privé zijn gebruikt komen in aanmerking voor

    schadevergoeding.

    Opdracht g.d.d. 9-9-1942 aan de KNVvL om de schadeloosstelling voor te bereiden.

- Brief d.d. 26-3-1943 van W.B.Nd. Abt.II aan de Chefintendant van W.B.Nd. over 

  de afwikkeling van de schadeloosstelling.

- De bijbehorende lijst met opgave van de uit te keren bedragen.

 

 

 


 
               

- Brief d.d. 26-3-1943 van W.B.Nd. Abt.II aan de Chefintendant van W.B.Nd. over 

  de de afwikkeling van de schadeloosstelling.

- De verklaring van de Chefintendant W.B.Nd. dat “de Angelegenheit damit erledigt ist”.

 

 

Het is dus ondubbelzinnig duidelijk dat de Duitsers 'keurig' een schadevergoeding 

hebben betaald en het is dus bewezen onjuist dat deze vliegtuigen zonder meer in

beslag zijn genomen. 

Dat is diverse malen door onwetende historici beweerd, zie ook pagina 16 in de 

afdeling Nazorg.

                                                                                                                         TOP

 
Na den oorlog 

  

In LUCHTVAARTKENNIS 1996/2 en 1999/2 hebben we al uitgebreid aandacht besteed aan 

de wederwaardigheden van onze civiele luchtvloot na de meidagen van 1940.

Daarbij ging het echter voornamelijk om het uiteindelijke lot van de toestellen 

en werd slechts fragmentarisch aandacht geschonken aan de lotgevallen in de periode 

direct na de meidagen. 

Ook al omdat we bij een dergelijk 'moeilijk' onderwerp natuurlijk geheel afhankelijk 

zijn van het bronnenmateriaal dat boven water gebracht wordt.

De gegevens in bovengenoemde aflevering waren afkomstig uit het Bundes-Militair Archiv 

te Freiburg.

Onderstaand artikel is geheel gebaseerd op onlangs door mij teruggevonden Nederlandse 

documenten van de Luchtvaartdienst.

 

Al vrij vlug na de meidagen wilde de Luchtvaartdienst een overzicht hebben van de 

toestand van de luchtvloot. 

Dat geschiedde door een rondzendbrief aan de diverse eigenaren.

Aan wie precies deze brief werd gezonden heb ik niet kunnen achterhalen, maar het 

merendeel van de reacties is wel aanwezig. 

In hoeverre e.e.a. compleet is, is niet te beoordelen. Van niet aangetroffen zaken valt 

natuurlijk nu niet meer te beoordelen of ze er ooit geweest zijn.

 

Behalve dat het op zich natuurlijk heel interessant is, noopt het ook tot enige 

correcties in de geschiedschrijving.

Het betreft met name de PH-AIB, PH-AIV, PH-ALG, PH-ASA, PH-ATI, PH-HJP en PH-TOL 

waarvan het lot zoals beschreven in “75 Jaar etc.” toch enigszins anders blijkt te 

zijn.

                                                                                                                                                                                                                                                             TOP

N.V. Nationale Luchtvaartschool

Een gedetailleerde opgaven van de toestand van haar vloot is niet aangetroffen.

Wèl een interessante brief d.d. 28 augustus 1940 waarin informatie gegeven wordt omtrent 

de beschadigde toestellen.

 

“Hierbij delen wij u mede, dat wij van de Duitse Autoriteiten toestemming ontvingen om 

de vliegtuigen van onze school, die hoewel beschadigd, gered zijn, te repareren.

De reparatie zal geschieden in het Proefstation van de Bataafsche Petroleum Mij te Delft.

De bedoelde vliegtuigen zijn:

PH-AIA     Pander

PH-AJZ     Koolhoven FK 41

PH-APN     Koolhoven FK 46

PH-FDK     Leopard Moth

PH-FKA     Koolhoven FK 46

De PH-APN bevind zich op het ogenblik in een garage Westvlietweg 122 te Voorburg, de 

andere vliegtuigen zijn opgeslagen in de garage Morsch, Nieuwe Meerdijk 140, Badhoevedorp, 

Rijk Haarlemmermeer.

In de laatstgenoemde garage bevindt zich ook de PH-ARS (de Havilland Moth) van de 

KLM-vliegclub, die eventueel eveneens door ons gerepareerd zal worden.

Een opgave van de aan de vliegtuigen geconstateerde schade sluiten we hierbij in.

Het ligt in de bedoeling met de PH-APN te beginnen aangezien dit vliegtuig het 

dichtst bij het Proefstation gestationeerd is.”

Als bijlage bij deze brief was een gedetailleerde opgave aan de diverse vliegtuigen

gevoegd.

 

Zekerheidshalve meldde de KLM trouwens de beschadigingen aan de PH-APN aan de 

Luchtvaartdienst zodat later eventueel restitutie kon worden verkregen. 

De KLM werd daarna verwezen naar de daartoe ingestelde commissie onder voorzitterschap 

van ir. W.H. van Leeuwen, en de daarvan te verwachten dagblad publicaties.

 

Ook was de NLS Luftgaukommando Holland behulpzaam bij het samenstellen van een lijst 

van de locaties waar particuliere vliegtuigen waren opgeslagen.

Deze eigenaren werden aangeschreven en hen de betreffende lijst toegestuurde waarop 

dus volgens de Duitse autoriteiten de locatie stond waar hun vliegtuig was opgeslagen 

en hen werd verboden “zonder bijzondere toestemming van dit commando de opslagplaats 

van Uw vliegtuig gemerkt PH-***(zie lijst) welk vliegtuig zich volgens opgaaf van de 

N.l.S. aan bovengenoemd commando zich bevindt te *** (zie lijst) te wijzigen”.

 

NV Nationale Luchtvaart School, Weteringlaan 13, Wassenaar

PH-AIA       Garage Morsch, Nieuwe Meerdjk 140, Badhoevedorp

PH-AJZ       Garage Morsch, Nieuwe Meerdjk 140, Badhoevedorp

PH-APN       Garage Bengsch, Westvlietweg 122, Voorburg

PH-FDK       Garage Morsch, Nieuwe Meerdjk 140, Badhoevedorp

PH-FKA       Garage Morsch, Nieuwe Meerdjk 140, Badhoevedorp

 

Mr. N. Hazewinkel, Stalstraatje 5, Groningen

PH-AIB       A. Korteweg, “De Kooikamp”, Glimmen

 

J. Bovee, Dorpsstraat B104, Halsteren

PH-AIX       Op een boerderij in uw omgeving

 

Eindhovensche Aeroclub, Ruusbroecklaan 17, Eindhoven

PH-AJE       Schuppen Philipswerke, Eindhoven

 

A.L. Bauling, Everh. v. Reydtstraat 43, Deventer

PH-AJI       Flugplatz Teuge

PH-AMN       Flugplatz Teuge

PH-CEG       “is niet van Bauling, dus  foutief geschreven”

 

NV Ned. Inst. v. Zweefvliegen, Javastraat 4-6, Amsterdam

PH-CEG       Teuge

 

L. Muller, Stationsplein 18, Almelo

PH-AJS       Stationsplein 18, Almelo

 

Zeeuwsche Vereniging voor Luchtvaart, Zuidbeekscheweg, Koudekerke

PH-APA       Middelburg

 

J. Luymes, p/a KLM, Leidscheplein Amsterdam

PH-ARS       Garage Morsch, Nieuwe Meerdjk 140, Badhoevedorp

 

A.D. de Koster, Prinses Mariannelaan 326, Voorburg

PH-ASU       Meelfabriek Koechlin, Prinses Mariannelaan 326, Voorburg

 

A.M. Noordenbos, Langestraat 31, Enschede

PH-ATB       Langestraat 31, Enschede

 

Tj. Bendien, Sportlaan 6, Almelo

PH-ATH       Garage Avon, Borstelweg, Enschede

 

J. Tempelman, Gronauschestraat 12, Enschede

PH-ATL       Garage Avon, Borstelweg, Enschede

 

Kon. Mij de Schelde, Afd. Vliegtuigbouw, Vlissingen

PH-ATM       Jachthaven Kersken, Kudelstaart

 

H.M. Schmidt Crans, Stationsdwarsstraat 2, Utrecht

PH-HCA       Meelfabriek Koechlin, Prinses Mariannelaan 326, Voorburg

 

G. v.d. Held, Borgesiuslaan 13, Amersfoort

PH-JAO       Garage Jhr. Barchman Wuytiers, De Meern

 

H.Th. van Marken, Emmalaan 11, Baarn

PH-KGH       Garage de Waal, Amsterdam

             Motor: Emmalaan 11, Baarn

 

F.J. Koch, Quellijnstraat 57, Amsterdam

PH-LFK       Quellijnstraat 98, Amsterdam

 

W.D. Rous, Keizersgracht 431, Amsterdam

PK-WDR       Colijn, Aalsmeerweg, Haarlemmermeer

                                                                                                                                                                                                                                                            TOP

Particuliere vliegtuigen

's-Gravenhage, 31 Mei 1940

Hoewel de mogelijkheid tot het beoefenen van de sportvliegerij nog niet is heropend 

verzoek ik U mij opgave te verstrekken omtrent den staat van Uw vliegtuig. 

Indien dit ten gevolge van de oorlogsomstandigheden is beschadigd, verzoek ik U mij 

deze beschadigingen mede te deelen en te berichten door wien dit vliegtuig zal worden 

hersteld.

                                                            HET HOOFD VAN AFDEELING III

                                                            w.g. van der Heijden.

 

Deze brief werd aan de eigenaren van een aantal privé-vliegtuigen gezonden. 

Hun antwoorden heb ik gebundeld teruggevonden en hieronder volgt een opsomming van 

de belangrijkste delen daaruit. 

Opmerkelijk is wel dat dit niet dezelfde eigenaren zijn die in de NLS-opgave hierboven 

worden opgesomd. Ook is mij niet duidelijk waarom er later nog weer min of meer 

gelijkluidende brieven verstuurd worden.

 

PH-AIB       Pander EF 85                40

N. Hazewinkel      ...bericht ik U, dat mijn vliegtuig PH-AIB, kort voor den oorlog 

               is opgesteld in een boerenschuur, nadat de vleugels gedemonteerd zijn. 

               Het bevindt zich overigens in onbeschadigden staat.

 

PH-AIV       Pander Multipro             43

Th.M.R. Wentges    ...dat, naar ik door de N.L.S. vernam mijn vliegtuig PH-AIV geheel 

               onbeschadigd in de hangar op het vliegterrein Ypenburg staat.

 

PH-AJE       de Havilland DH.60M Moth    1553

Eindhovensche AC   ...dat het motortoestel PH-AJE, dat op naam staat van Ir. Philips, 

               doch eigendom is der E.A.C., zich in onbeschadigden toestand bevindt 

               in een loods te Eindhoven. Een onzer leden houdt er op geregelde tijde 

               controle over.

 

PH-ALG       Aeronca C-3                 A598

J.J. Jimmink       Tot m'n spijt kan ik U nog geen vaste uitslag geven van de staat van

               m'n vliegtuig PH-ALG, daar mij tot nog toe de toegang tot “De Kooy” door 

               de Duitse militairen is geweigerd. 

               Hoewel men mij verteld heeft dat m'n toestel verbrand is, heb ik mij daar 

               zelf nog niet van kunnen overtuigen.

 

PH-ARH       Klemm L 25b VII             333

C.L. Kerdel        ...dat volgens een schriftelijke mededeling van de N.L.S. de PH-ARH 

               verbrand is. Van enig herstel is dus geen sprake meer.

 

PH-ARS       de Havilland DH.60M Moth    1480

J. Luymes          Het vliegtuig is door vallend dakgesteente aan de romp beschadigd, ter 

               plaatse van de achterste cockpit. Eveneens zijn eenige kogelgaten in de 

               beplating te bespeuren. 

               De beschadiging is van dien aard, dat reparatie in ca. 1½ week mogelijk is. 

               Het vliegtuig is op het oogenblik opgeslagen in de bergplaats van de N.L.S. 

               te Amstelveen.

 

PH-ASA       Cierva C.30A (Avro 671)     707

NV Autogiro Import ...zeer tot onzen spijt mededeelen dat ons Autogiro Vliegtuig gemerkt 

               PH-ASA, tydens het bombardement op het Vliegveld “Waalhaven” volkomen is 

               vernield.

 

PH-ASU       de Havilland DH.60G Gipsy Moth                 1397

A.D. de Koster     ...kan ik u tot mijn genoegen mededeelen dat de DH Moth - Gipsy I

               PH-ASU volkomen onbeschadigd is.

 

PH-ATB       de Havilland DH.80A Puss Moth                  2158

A.M. Noordenbos    ...dat mijn Moth zich in uitstekende staat bevindt. 

               Het toestel heeft de gehele winter in een centraal verwarmde ruimte 

               gestaan op blokken en de motor heeft iedere maand gedraaid.

 

PH-ATI       de Havilland DH.80A Puss Moth                  2002

PH-ARK       Airspeed AS-6J Envoy Series III                61

PH-ARL       Airspeed AS-6J Envoy Series III                62

D.H. Reinders      ...dat de Puss Moth ATI volgens my verstrekte gegevens mede in de 

               hangar verbrand is, terwijl de 2 Airspeeds ARL en ARK, welke buiten de 

               loodsen stonden, voor zoover my bekend geen schade hebben geleden.

 

PH-ATL       de Havilland DH.80A Puss Moth                  2109

J. Tempelman       ...dat mijn Puss Moth sportvliegtuig, zich sedert begin September 

               in opgevouwen toestand in een garage te Enschede bevindt. 

               De machine verkeert in goeden staat en is niet beschadigd.

 

PH-CMD       Koolhoven F.K.43            4310

NV Misset          ...dat ons vliegtuig PH-CMD door de militaire overheid destijds 

               gevorderd is en nog steeds niet in ons bezit teruggekeerd is.

 

PH-HJP       de Havilland DH.85 Leopard Moth                7043

H.J.P. van Heek    ...dat mijn vliegtuig PH-HJP, naar mij werd medegedeeld, bij den 

               aanval op Ypenburg geheel vernietigd is. 

               Dit vliegtuig werd in September van het vorig jaar in huur door het 

               Rijk gevorderd en vloog onder militair nummer 964.

 

PH-JAO       de Havilland DH.80A Puss Moth                  2214

G. van der Held    ...dat mijn vliegtuig door de oorlogsomstandigheden geen beschadigingen 

               heeft opgelopen. Momenteel staat het vliegtuig in gedemonteerde toestand in 

               een privé garage opgeborgen.

 

PH-KGH       De Schelde S.12             48

H.Th. van Marken   ...dat mijn vliegtuig was opgeslagen en zoodoende geen schade heeft 

               opgelopen.

 

PH-LFK       Klemm L 25d VIIR            1036

PH-WPK       Wiley Post                  11

F.J. Koch          ...dat mijn vliegtuigen zijnde de KLEMM PH-L.F.K. en de 

               WILLEY POST PH-W.P.K., zich in uitstekende welstand bevinden en geen 

               beschadigingen ten gevolge van de oorlogsomstandigheden hebben gehad.

 

PH-TOL       Fokker F.VIIb               5022/612

NV Zevende Bouwmij...dat onze 3 motorige Fokker F VIIa, de PH-TOL geen materieele schade 

               heeft, doch dat wij tengevolge van den oorlogstoestand wel finantieele 

               schade hebben. 

               Ons is verboden het toestel verder in exploitatie te nemen en de Duitsche 

               autoriteiten wenschen, dat het toestel gesloopt wordt. 

               Hierdoor vervalt ook elke verkoopmogelijkheid. 

               De schade die wij tengevolgde hiervan hebben, schatten wij op ƒ 12000,-.

 

Zoals boven, bij het begin van “Particuliere vliegtuigen” werd opgemerkt werden naast

bovenstaande systematische actie (later) ook nog een paar losstaande vliegtuigen 'behandeld':

 

PH-AHE

Al op 9 mei 1940 benaderde de eigenaar G.L. Loos & Co's Fabrieken N.V., Afd. Ballonvaart, 

de Luchvaartdienst met vragen over het al dan niet verlengen van het Bewijs van 

uchtwaardigheid.

De verloopdatum was 19 mei en de eigenaar vroeg zich af “of het aanbeveling verdient 

dit bewijs voor een jaar te doen verlengen, zulks met het oog op de oorlogsomstandigheden”.

Bovendien vroeg men zich af of de Staat van Beleg formeel ballonopstijgingen onder alle 

omstandigheden uitsluit. 

De Luchtvaartdienst antwoordde dat ook onder de gegeven omstandigheden de keuring normaal 

plaats kon vinden.

Maar al op 11 juni deelt de eigenaar mee dat men afziet van verlenging, omdat de oude mand 

vervangen moest worden en de nieuw in België bestelde mand toch niet geleverd kon worden.

En bovendien wist men inmiddels dat er “vooreerst toch geen mogelijkheid tot het organiseren 

van een ballonopstijging zal zijn”.

En het PH-AHE-verhaal eindigt wel zeer opmerkelijk! Op 10 maart 1942 schrijft de eigenaar:

  “... deelen wij U hierbij mede, dat wij onze waterstofballon PH-AHE “Hopman”, althans 

voor wat betreft het rubber omhulsel, hebben verkocht aan N.V. Automobiles Citroën, 

Stadionplein 26-30, Amsterdam, welke firma, zoals U weet, de ballongasinstallaties voor 

het rijden op lichtgas fabriceert en die groote behoeft aan ballonstof had”.

 

PH-AIX

De heer J. Bovee antwoordde desgevraagd(op 21 augustus) dat zijn ”vliegtuig PH-AIX door 

oorlogshandelingen is beschadigd en het bevindt zich thans op een boerderij in mijn omgeving”.

 

PH-DSA

Het vliegtuig werd in de meidagen ernstig beschadigd. Bovendien ging de bijbehorende 

administratie geheel verloren. Voordat men tot eventuele reparaties zou overgaan, en om 

te kunnen beoordelen of dat mogelijk en lonend zou zijn, ging eerst het verzoek naar 

de Luchtvaartdienst om inzage/kopieën van de daar aanwezige administratie.

 

PH-JAO

De eigenaar G. v.d. Held deed al geruime pogingen zijn toestel te verkopen en had de 

hele administratie in handen van de NLS gegeven. 

Op 27 juli lukt de verkoop eindelijk. 

Hij verzuimde echter de Luchtvaartdienst daarvan in kennis te stellen. Bovendien was hij 

niet op de hoogte van het vervoersverbod dat de bezetter had uitgevaardigd na de 

inventarisatie van de verblijfplaats der luchtvloot. 

Toen hij dan ook op 26 augustus het toestel van De Meern naar Rijswijk vervoerde, werd 

het in beslag genomen.

 

PH-NLL

Het toestel kwam op Schiphol ongeschonden door de meidagen alleen bleek later dat de 

boordtas uit het toestel verdwenen was. 

“Het vliegtuig is, in verband met de onmogelijkheid er thans gebruik van te maken, 

gedemonteerd en opgeslagen, zoodat het tijdelijk tot nader bericht niet bedrijfsvaardig is”.

 

1) Op het ATC van dit type staat de type-aanduiding óók als DC3 en dat betekent dus dat 

   de tegenwoordig algemeen gebruikte manier DC-3 niet correct is. (Zie ook het artikel DC-3 vs. DC3)

 

2) Aangezien de PH-OTO tijdens de meidagen nog door de KLM gebruikt was voor foto-opdrachten 

   (geëscorteerd door twee Fokker C.V toestellenvan de LVA) probeerde de KLM bij het rijk 

   een vergoeding van ƒ 40000,- te claimen voor dit verloren gegane toestel.

   Dit werd niet geaccepteerd. 

   (Brief Dir. Luchtvaartmaterieel aan KLM d.d. 8.7.1940, coll. Frits Gerdessen)

 

3) Brief d.d. 21 mei 1940 KLM aan de Contact Commissie tusschen de NVF Fokker en 

   de KLM. (coll. HD)

                                                                                                                                                                                                                                                             TOP

De schadevergoedingen

Niet algemeen bekend is het feit dat de bezetter keurig voor de in beslag genomen toestellen

betaalde. Sterker nog, er is diverse malen gepubliceerd (lees 'geciteerd') dat zij dat niet gedaan 

zouden hebben.

Hieronder volgen de bewijzen dat er keurig een schadevergoeding betaald is, die werd collectief

aan de NV NLS uitbetaald en die zorgde voor de uitbetaling aan de vliegtuigbezitters.

Het betreffende document, waarvan hieronder een transcriptie, heb ik ook in de sectie "Nazorg"

geplaatst. Zie: http://www.hdekker.info/NAZORG/nazorg16.html

 

                                                                          (Coll. H. Dekker)

     

                                                                               (Coll. H. Dekker)
 

Lfd    Eintragungs  Type         Eigentümer           Baujahr      Wert

       zeichen

1.     PH-ATB       Puss-Moth    A.M. Noordenbos        1932       ƒ 4750,-

2.     PH-ATH       Vega-Gull    Tj. Bendien            1938       ƒ 9600,-

3.     PH-AJS       Bird         L. Muller              1932       ƒ 3500,-

4.     PH-AFL       Puss-Moth    J. Tempelman           1932       ƒ 4000,-

5.     PH-AMN       Puss-Moth    A.L. Bauling           1930       ƒ 3400,-

6.     PH-CEG       DH-Moth      A.L. Bauling           1929       ƒ 2500,-

7.     PH-AJI       DH-Moth      A.L. Bauling           1933       ƒ 3000,-

8.     Gipsy Major motor 5962    H.Th. van Marken                  ƒ 2000,-

9.     PH-LFK       Klemm L 25   F.J. Koch              1936       ƒ 5250,-

10.    PH-WBK       Wiley-Post   F.J. Koch              1935       ƒ 1850,-

11.    Gipsy Major motor 5962    NLS                    1939       ƒ 2581,-

12.    Gipsy I motor 1441        NLS                               ƒ 1265,-

13.    PH-ALX       Pander       J. Bovée               1933       ƒ 2000,-

14.    PH-ASV       DH-Moth      A.B. de Koster u.P.H.  1929       ƒ 2700,-

15.    PH-FKA       F.K.46       NLS                    1934       ƒ 5000,-

16.    PH-AIA       Pander       NLS                    1931       ƒ 2000,-

17.    PH-AJZ       F.K.41       NLS                    1935       ƒ 6200,-

18.    PH-FDK       Leopard-Moth NLS                    1935       ƒ 7000,-

19.    PH-APN       F.K.46       NLS                    1937       ƒ 5500,-

20.    PH-ADL       Pander       F. Roeloffsen          1929       ƒ  500,-

21.    PH-AIB       Pander       Mr. N. Hazewinkel      1931       ƒ 1900,-

22.    PH-AJE       DH-Moth      Eindhovensche Aero-Club           ƒ 2500,-

23.    PK-WDR       Hornet-Moth  J.R. Voúte (W.D. Rous) 1935       ƒ 4500,-

24.    PH-ARS       DH-Moth      J. Luymes              1931       ƒ 2500,-

25.    PH-APA       Klemm L 26   Zeeuwsche Vereniging

                                   v. Luchtvaart        1932       ƒ 1800,-

26.    PH-AJD       Puss-Moth    Sipkers                           ƒ 1500,-

 

                                              Gesamtsumme          ƒ 89296,-

 

Auf Grund der vorliegenden Unterlagen und des Abschätzungsprotokolls wurde

vestgestellt, dass die obig angeführten werte einwandfrei sind und somit

in Ordnung Gehen.

M.Ou, den 26. März 1943

Oberprüfmeister u. Tech.Leiter w.g. onleesbaar

   

NB. No. 10 PH-WBK en No. 14 PH-ASV moeten zijn resp. PH-WPK en PH-ASU

                                                                        (Coll. H. Dekker)

                                                                                                                                                                                                                                                           TOP

Illusies en Incidenten 1940
In het uiterst interessante boek "Illusies en Incidenten" van het schrijverscollectief "Werkgroep Mobilisatie",
(t.w. Rob de Bruin, Peter Grimm, Henk Hoiting, Peter Luijten, Jaap van Vliet en Leo Zwaaf) worden systematisch
de schendingen van het Nederlandse luchtruim opgesomd. Een mooi stuk research!
Bij opname in het "Dagboek" van al deze gevallen krijgt dit belangrijke werk m.i. wat te weinig aandacht.
Vandaar hier een aparte opgave van de in dit boek vermelde schendingen.
NB. Ik zal me in de meeste gevallen beperken tot het zeer kort benoemen van het incident, in genoemd boek is
natuurlijk veel meer informatie te vinden. Oók over allerlei 'kleinere' schendingen in het grensgebied en langs
de kust die ik hier niet allemaal zal herhalen.
 
5/1   Twee Bf 109's boven Almelo.
6/1   Duits vliegtuig via Coevorden over Noord-Nederland.
10/1  Bristol Blenheim L1280 boven 's Heerenberg.
10/1  Bristol Blenheim Li597 boven Winterswijk.
11/1  In Overijssel Worden kleine parachutes gevonden.
12/1  Bristol Blenheim L6692 boven Zevenaar.
14/1  Een Nederlands toestel zou boven Nordhorn gevlogen hebben.
15/1  Duitse fotoverkanner boven afsluitdijk.
18/1  Duits toestel boven Denekamp.
20/1  Duitse verkenner boven Nijmegen, Ravenstein en Oss, Geldermalsen,
      Vianen en Gorcum, tenslotte via Noordzee over Assen terug.
22/1  Duits toestel boven Zevenaar.
22/1  Duits toestel boven Nijmegen.
26/1  Duits toestel vliegt over Coevorden en later terug.
29/1  Duits toestel vliegt boven Twente.
16/2  De laatste twee Focke Wulff Fw 58's arriveren op Twente.
      Ze krijgen daar de kenmerken 195 en 196..
20/2  Twee Junkers toestellen boven Aalten en Winterswijk.
20/2  Duitse verkenner volgt de IJssel.
20/2  Heinkel He 111 boven Terschelling en Leeuwarden.
23/2  Duitse verkenner boven Zevenaar, vliegt naar Pannerden.
24/2  Duits toestel boven Woudenberg.
25/2  Heinkel He 111 boven Oss.
1/3   Duits toestel vliegt via Coevorden naar Zandvoort.
2/3   Duits toestel boven Moerdijkbruggen.
2/3   Duitse verkenner boven provincie Groningen.
3/3   Duits toestel boven Den Helder.
3/3   Duits toestel boven Den Helder en IJmuiden.
7/3   Duitse toestellen boven IJmuiden, Amsterdam en Nijkerk.
23/3  Britse toestellen boven Coevorden.
12/3  Duitse verkenner boven Gennep.
In april nog talloze schendingen, óók van Britse en Franse toestellen, in genoemd
boek wordt e.e.a. uitgebreid beschreven.
                                                                                                                                                                                                                                                                                                TOP    
 
In Crasharchief 1940 worden onderstaande incidenten behandeld:
04.01.1940  81      Koolhoven F.K.56           Pernis       Coppers, Th.H.J.  Vleugelbreuk
06.01.1940  OH-MVE  Koolhoven F.K.49A          Rotterdam    geen              Motorstoring
09.01.1940  PH-ARE  Douglas DC-3               Calcutta     Schot, G.J.       Vleugeltip beschadigd
09.01.1940  PH-ASM  Douglas DC-3               Schiphol     onbekend          Aangereden door tractor
18.01.1940  PH-ACT  Fokker F.VIIa              Schiphol     onbekend          Harde landing
20.01.1940  PH-ARE  Douglas DC-3               Akyab        Schot, G.J.       Noodlanding, motorstoring
22.01.1940  PK-AFO  Lockheed Super Electra     Den Pasar    Schott, J.J.      In zee gestort
24.01.1940  PH-ACT  Fokker F.VIIa              Urk          Bax, J.           Starter defect
02.02.1940  PH-ARX  Douglas DC-3               Malmö        onbekend          Vleugeltip beschadigd
06.02.1940  PH-ASP  Douglas DC-3               Kopenhagen   onbekend          Grondschade
15.02.1940  PH-ASP  Douglas DC-3               Eelde        Parmentier, K.D.  Tegen de grond gevlogen
08.03.1940  970     Fokker T.IX                Schiphol     Sonderman, G.     Onderstel bezweek
09.03.1940  PH-APN  Koolhoven F.K.46           Rijswijk     onbekend          Noodlanding
12.03.1940  PH-ASM  Douglas DC-3               Aalborg      onbekend          Voorzorgslanding, mist
12.03.1940  PH-AST  Douglas DC-3               Aalborg      onbekend          Voorzorgslanding, mist
16.03.1940  PH-APM  Koolhoven F.K.46           Schiphol     Molendijk, C.     Grondzwaai
19.03.1940  PH-ALH  Douglas DC-3               Shoreham     onbekend          Deur beschadigd
02.05.1940  PH-85   Schneider Grunau Baby      Langeveld    Koster de, A.D.   Botsing tegen obstakel
10.05.1940  PH-ADZ  Fokker F.VIIa              Eelde        geen              In brand geschoten
00.05.1940  PH-ATK  de Havilland Dragonfly     Ypenburg     geen              Taxi-ongeval
30.06.1940  PJ-ACB  Piper J3C-40 Cub           Curaçao      Buist, P.B.       Vliegfout
18.08.1940  PK-SAA  Bücker Bü 131 Jungmann     Kemajoran    Stern             Botsing met PK-SAB
18.08.1940  PK-SAB  Bücker Bü 131 Jungmann     Kemajoran    Hoogenkamp        Botsing met PK-SAA
21.09.1940  PH-ALR  Douglas DC-3               Heston       Tepas, Q.         Botsing tegen paal
00.00.1940  PK-SAD  Messerschmitt Bf 108       #            onbekend          geen informatie
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                  TOP
Nog wat willekeurige foto's van de meidagen die ik ooit eens heb gekopieerd
Niet in alle gevallen weet ik nog wat mijn bron was...
 
                                                                                                                                                                                                                                                                Foto via Frits Gerdessen
 

                                                                                                       Foto via Frits Gerdessen                                                                                                                 Foto via Frits Gerdessen
   
 
                                                                                                                                                                                                                                                                                                             TOP  

                                                                                                        Foto via Frits Gerdessen       Achtermitrailleur van de 386                                                          Foto via Frits Gerdessen
 

386                                                                                                  Foto via Frits Gerdessen       Achtermitrailleur van de 372                                                          Foto via Frits Gerdessen
                                                                                                                                                                                                                                                                                                            TOP    

 392                                                                                                Foto via Frits Gerdessen        306                                                                                                 Foto via Frits Gerdessen
   
\
  306                                                                                                 Foto via Frits Gerdessen
                                                                                                                                                                                                                                                                                                            TOP      

 

                                                                                                                                                                                                                                                                                                            TOP    


                                                                                                                                                                                                                                                                                                            TOP    

    




                                                                                                                                                                                                                                                                                                            TOP